ZONGULDAK Bülent Ecevit Üniversitesi’nden (ZBEÜ) Prof. Dr. Şenol Hakan Kutoğlu ile grubu, coğrafik bilgi sistemi takviyeli sarsıntı tehlike yazılımı geliştirdi. Yapay zeka takviyesi ile fay çizgilerindeki tansiyonu gözlemlediklerini belirten Prof. Dr. Kutoğlu, Doğu Anadolu’da 1, Marmara Bölgesi’nde 3 fayın 7 büyüklüğünde ve üzeri sarsıntı üretebilecek gerginlikte olduğunu belirterek, “İstanbul manasında yalnızca kuzey koldan değil; Sakarya’dan güneye dalan Geyve- Pamukova çizgisinde devam eden tekrar Gemlik’ten Mudanya önlerinden devam eden Bandırma- Erdek sınırına da son derece dikkat edilmesi gerekiyor” dedi.
ZBEÜ Rektör Yardımcısı ve Afet Uygulama ve Araştırma Merkezi’nin kurucusu Geomatik Mühendisliği’nden Prof. Dr. Şenol Hakan Kutoğlu, takım arkadaşları Doç. Dr. Çağlar Bayık ve Doç. Dr. Gökhan Gürbüz ile araştırmacı Fatemeh Ghsampour ile coğrafik bilgi sistemi takviyeli zelzele tehlike yazılımı geliştirdi. Yazılımda, bölgelerdeki tarihî sarsıntılar ile yıllık yeryüzü hareket dataları, coğrafik bilgi sistemi takviyeli programa aktarılarak, fay sınırlarının ‘mavi’, ‘yeşil’ ve ‘kırmızı’ tonlarına nazaran bedellendirilen ‘fay gerginlikleri’ belirlendi.
‘MARMARA BÖLGESİ’NDEKİ FAYLAR ÇOK DAHA GERGİN’
Kuzey Anadolu Fay Sınırı’nın tahlilini tamamladıklarını, öbür fay sınırları için de çalışmaların devam ettiğini belirten Prof. Dr. Kutoğlu, geliştirdikleri yapay zeka takviyeli dijital model ile gergin fayları tespit edebildiklerini söyledi. 1’i Doğu Anadolu’da, 3’ü Marmara’da olan 4 faya dikkat çeken Prof. Dr. Kutoğlu, ” Erzincan’ın 40-50 kilometre doğusunda kalan Yedisu Fayı aslında biliniyordu. En doğuda, en gergin fay olarak burası gözüküyor. Marmara Denizi’ne kadar, Yedisu Fayı’ndan daha gergin bir fay görmüyoruz. Lakin Marmara Bölgesi’nde çok daha gergin faylar olduğunu görüyoruz. 1999’da İzmit Düzce’de zelzele meydana gelen çizginin çok soğuk olduğunu görüyoruz. Koyu lacivert görüyoruz. Zira 24 yıllık yer hareketi sebebiyle güç biriktiriyor, o yüzden burası soğuk. Gerginliğin artması için çok daha uzun yıllara muhtaçlık var. Lakin onun altında Sakarya’dan Pamukova- Geyve’ye hakikat dönen bir sınır var. Onun kırmızı renkte olduğunu görüyoruz. Burada en son zelzelenin 1000’li yıllardan evvel olduğunu görüyoruz. Hasebiyle yıllık yer hareketlerini buraya uyguladığımızda fayın epey gergin durumda olduğu tabloda ortaya çıkıyor” dedi.
‘BANDIRMA VE ERDEK’TEKİ KOLLAR, HEPSİNDEN DAHA GERGİN’
Doğudan Marmara’ya kadar gergin sınır gözlemlemediklerini belirten Prof. Dr. Kutoğlu, “99 zelzelesinden sonra kuzey kollardaki fayların üzerinde duruluyor. Çınarcık segmentinin gerginlik düzeyinin artmış olduğunu, çabucak batısında da Marmaraereğlisi, Silivri önlerindeki sınırın ondan daha da gergin olduğunu, turuncu renkte olduğunu görüyoruz. Bu orta kol üzerinde, Çınarcık’tan Tekirdağ’a olan kısımda Marmaraereğlisi ve Silivri önlerindeki kısmın daha gergin olduğu, yer hareketlerine nazaran ortaya çıkıyor. Lakin buralar, her ne kadar gergin olsa da güneyde bilhassa Gemlik Körfezi’nden denize dalan ve Mudanya önlerinden devam eden sınırın kuzeydeki koldan daha da gergin olduğunu ancak biraz daha batıya geçtiğimizde Bandırma ve Erdek’teki kolların ise hepsinden daha da gergin olduğunu görüyoruz” diye konuştu.
İSTANBUL İÇİN KRİTİK 2 HAT
İstanbul ile ilgili güneydeki çizgilere da dikkati çeken Prof. Dr. Kutoğlu, “Çalışmamızdan hareketle baktığımızda İstanbul manasında yalnızca kuzey koldan değil; Sakarya’dan güneye dalan Geyve-Pamukova sınırında devam eden tekrar Gemlik’ten Mudanya önlerinden devam eden Bandırma- Erdek çizgisine da son derece dikkat edilmesi gerekiyor. Zira bizim yaptığımız çalışmaya nazaran, tarihî sarsıntılardan yola çıkarak ve yıllık hareket suratlarına bakarak elde ettiğimiz gerginlik bedellerine nazaran, bu sınırlar başkalarından çok daha gergin durumda gözüküyor” dedi.
‘7’NİN ÜZERİNDE BÜYÜK ZELZELE ÜRETMİŞLER’
?Fay uzunluğu 30 kilometre üzerine çıktığında, sarsıntı büyüklüğünün de 7 ve üzeri zelzele üretme potansiyelinin arttığını anlatan Prof. Dr. Kutoğlu, “Bölgede de bu potansiyel var. Geçmişteki sarsıntılara baktığımız vakit da bu faylar zati tarihin değişik vakitlerinde 7’nin üzerinde büyük sarsıntılar üretmişler. Mesela Mudanya önündeki Gemlik’teki fayın tarihi periyoduna baktığımız vakit 6.6 büyüklüğünde bir sarsıntı üretmiş. Bandırma tarafında 7.2 üzere bu civarda sarsıntılar var. En gergin Bandırma ve Erdek tarafı, 2’nci sırada Sakarya, 3’üncü sırada Gemlik tarafı, 4’üncü sırada Marmara Denizi bölgesini koyabiliriz” diye konuştu.
