Türkiye’nin birinci uzay yolcusu Alper Gezeravcı, 14 gün boyunca kalacağı Uluslararası Uzay İstasyonu‘nda (ISS) gerçekleştireceği deneylerin detaylarını paylaştı. Üniversite ve araştırma kurumlarınca hazırlanan deneyler, çıkılan davet sonucunda Türkiye Uzay Ajansı (TUA) ve TÜBİTAK Uzay uzmanlarından oluşan bir komitece değerlendirildi.
Aralarında kanserden bağışıklık hücrelerine, alglerden propolise kadar literatüre katkı sağlayacak çalışmaların bulunduğu 13 deney, uzayda gerçekleştirilecek.
“gMETAL” deneyiyle uzay araçlarının itki sistemlerinin daha verimli hale getirilmesi sağlanacak, MİYOKA deneyi ise mikro yerçekimi ortamında yapılacak, kurşunsuz lehimleme deneyiyle ISS’te elektronik kart üzerine kurşunsuz bileşen montajı gerçekleştirilecek.
“ALGALSPACE” deneyiyle uzayda, Antarktik ve ılıman bölge mikroalglerinin büyüme dataları karşılaştırılacak. Böylelikle, literatürde birinci kere kutup alglerinin uzayda kullanımına yönelik bir çalışma gerçekleştirilmiş olacak. Uzayda algler karbondioksitten oksijen rejenerasyonu, ek besin temini, su düzgünleştirme, ömür dayanak alanlarında kullanılmak maksatlarıyla araştırılacak.
“CRISPR-GEM” deneyiyle de insanlığın uzaydaki geleceği için aşılması gereken en büyük pürüzlerden olan uzun periyodik uzay misyonlarında sürdürülebilir bir sistemin sağlanamaması meselesini çözmek maksadıyla tasarlanan biyorejeneratif ömür takviye sistemlerinin iskeleti olan bitkilerin, uzay vazifesi sırasında meydana gelen biyolojik ve biyolojik olmayan gerilimler karşısındaki savunma düzeneklerinin anlaşılması ve geliştirilmesine yönelik moleküler biyolojinin çağdaş gen düzenleme tekniklerinden CRISPR’in mikro yerçekimi ortamda bitkiler üzerindeki aktifliğinin araştırılmasını amaçlanıyor.
Yapay zeka deneylerde kullanılacak
TÜBİTAK MAM tarafından geliştirilen “UYNA” deneyiyle yüksek sıcaklıklara sağlam yüksek dirençli alaşımların üretilmesi çalışması yapılacak.
“VOKALKORD” deneyiyle teneffüs sistemi fizyolojisi içerisinde yapay zeka dayanağıyla seste meydana gelen frekans değişiminden rahatsızlıkların tespit edilmesi ve yerçekimsiz ortamın tesirlerinin insan sesi üzerine tesirleri araştırılacak.
“OKSİJEN SATURASYONU” deneyiyle de yapay zeka dayanağıyla verilen havanın oksijen düzeyini hesaplayarak düşük yer çekiminin sebep olduğu farklılıklar ve rahatsızlıklar tanımlanacak.
“METABOLOM” deneyiyle uzay şartlarının insan sıhhati üzerindeki olumsuz tesirleri incelenecek. Çalışmanın dünyadaki var olan hastalıklar için yeni tedaviler ve önleyici önlemlerin geliştirilmesinde yararlı olabileceği düşünülüyor.
“Deney için kan örneklerim alınmaya başlandı”
Türkiye’nin birinci uzay yolcusu Alper Gezeravcı da yaptığı değerlendirmede, uzay ortamının insan sıhhati üzerindeki tesirlerini inceleyeceklerine de dikkati çekti.
“MİYELOİD” deneyiyle radyasyona maruz kalmanın kansere neden olan baskılayıcı hücrelere tesiri inceleyeceklerini belirten Gezeravcı, “‘MESSAGE deneyiyle de yerçekimsiz ortamdan etkilenen şimdi fonksiyonu keşfedilememiş genler ve bunların bağışıklık sistemiyle bağlantısını araştıracağız. Bu tesirlerin tespit edilebilmesi için şimdi yer yüzünde kan örneklerim alınmaya başlandı, uzayda da alınmaya devam edecek. Vazife sonunda dünyaya inişimizi takiben tekrar kan örneklerim alınacak.” diye konuştu.
Gezeravcı, “UZMAN” isimli deneyle dünyada güçlü şartlara adapte olan mikroalg tiplerinin yerçekimsiz şartlar altında büyüme ve dayanıklılık testlerinin gerçekleştirilmesi, metabolik değişikliklerinin incelenmesi, karbondioksit yakalama performanslarının ve oksijen üretim kabiliyetlerinin belirlenmesini amaçladıklarını söyledi.
TÜBİTAK MAM ile deneyin devamında ömür dayanak sisteminin geliştirilmesinin hedeflendiğini vurgulayan Gezeravcı, bunun da uzay ekosisteminin kesimi olma tarafında atılacak değerli adımlardan olduğunun altını çizdi.
Gezeravcı, “EXTREMOPHYTE” deneyiyle de uzayda ve yeryüzünde yetiştirilen ve de tuz gerilimine maruz bırakılan glikofitik ve halofitik bitkilerin tuz gerilimine verdikleri kimi fizyolojik ve moleküler karşılıkların karşılaştırmasını yapacaklarını anlattı.
Elektronik kart üretim teknolojisi test edilecek
“MİYOKA” deneyinin ise tekrar TÜBİTAK Uzay tarafından tasarlandığını bildiren Gezeravcı, şunları kaydetti:
“Bu, çok değerli bir deney. Türk mühendisleri ve teknisyenlerince geliştirilen ve birinci kez uzayda uygulanacak elektronik kart üretim teknolojisi bu deney kapsamında test edilecek. RASAT’ta GÖKTÜRK 2’de İMECE’de, TÜRKSAT 6A’da uydularımızın kartları tasarlanıp üretilirken bedelli mühendislerimizin üretim süreçlerinden edindiği deneyimler sonucunda ortaya çıkan özgün bir teknik, Ulusal Uzay Programı’nda yer alan öteki uzay projelerine bilhassa Ay Araştırma Projesi’ne kıymet biçilmez katkılar sağlayacak.”
Gezeravcı, Muş Bilim ve Sanat Merkezi öğrencilerince hazırlanan “PRANET” deneyiyle propolis hususunun mikro yerçekimi ortamındaki bakterilerin yer çekimli ortamdaki bakterilerle benzeri sonuçlar verip vermeyeceği karşılaştıracaklarını tabir etti.
Muşlu öğrencilerin propolis deneyinin hikayesi
Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mehmet Fatih Kacır da Muşlu öğrencilerin deneyinin seçim sürecine dair şu sözleri kullandı:
“Biz, mayısta astronot davetine haziranda da bir Türk bilim beşerinin ‘bilim misyonu’ çerçevesinde ISS’e gönderileceğini ve bu bahiste bilimsel deney tekliflerinin TÜBİTAK ve TUA’ya iletilmesi için davete çıktık. Lakin bizim bu daveti göndermediğimiz bir ortaokul öğrenci kümesi Muş’tan TUA’ya ulaştı. ‘Biz duyduk ki bir Türk vatandaşı ISS’e gidecek ve bilimsel deneyler yapacakmış. Bizim de bir deney teklifimiz var. Sanki bizim deneyimizi de gerçekleştirebilir mi?’ dediler. Bu, aslında Türkiye’nin çocuklarının hayallerinin nerelere ulaştığını gösteriyor. Bizi de gerçekten çok memnun etti. Tahminen ISS açısından da birincilerden olacaktır. Alper, 13 deneyi her gün kayıtlar tutarak gerçekleştirecek. Hasebiyle Alper, zannediyorum, ISS’in en çalışkan astronotu olacak.”
