Bu yıl dünya genelindeki merkez bankaları tarafından 636 faiz kararı açıklanırken, bu kararlardan 351’i faizi sabit tutma, 196’sı artırım istikametinde ve 89’u ise indirim tarafında oldu.
Bu bankalar ortasından ABD Merkez Bankası (Fed), 2022’yi siyaset faizinde yüzde 4,25-4,50 aralığında kapatmasının akabinde, Şubat 2023’teki para siyaseti toplantısında 25 baz puan artışla siyaset faizini 16 yılın en yüksek düzeyi olan yüzde 4,50-4,75 aralığına yükseltti.
Fed, Mart 2023’te siyaset faizini 25 baz puan artışla yüzde 4,75-5 aralığına, Mayıs 2023’te ise 5-5,25 aralığına çıkardı.
Haziran 2023’teki para siyaseti toplantısında siyaset faizini sabit tutma kararı alan Fed, Temmuz 2023’te siyaset faizini 25 baz puan artışla son 22 yılın en yüksek düzeyi olan yüzde 5,25-5,50 aralığına yükselterek yılın son faiz artışını gerçekleştirdi.
Fed, Eylül, Kasım ve Aralık 2023’teki toplantılarında piyasa beklentileri doğrultusunda siyaset faizini 22 yılın en yüksek düzeyinde sabit tutma kararı aldı ve yılı toplamda 100 baz puanlık faiz artışıyla kapattı.
ABD’de Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE), 2022 sonunda yıllık bazda yüzde 6,5 olarak ölçülürken, Mart 2023’te yüzde 5’e gerileyen enflasyon, Kasım 2023’te yıllık bazda yüzde 3,1 artışla beklentilere paralel gerçekleşti.
ABD’de enflasyon, Haziran 2022’de yıllık bazda yüzde 9 ile 1981’den itibaren en yüksek seviyeyi görmüştü.
Avrupa Merkez Bankası’ndan şahin para politikası
Yerel para ünitesi olarak euro kullanan Avrupa Birliği (AB) üyesi ülkelerde para siyasetinden sorumlu merkez bankası olan Avrupa Merkez Bankası’nın (AMB) art geriye ve süratli halde yaptığı artışların akabinde faiz, euro tarihindeki en yüksek düzeylere ulaştı.
AMB, 2022 sonunda yüzde 2,50 olan refinansman faizini 2023’ün birinci toplantısında 50 baz puan artışla yüzde 3’e çıkardı.
Yıl içinde faiz artışlarına devam AMB, Eylül 2023’teki toplantısında refinansman faizini yüzde 4,50’ye yükseltmesinin akabinde ekim ve aralıktaki toplantılarında faizde değişikliğe gitmedi.
Böylece AMB, 2023 boyunca 150 baz puanlık faiz artışı gerçekleştirdi ve faizi euronun kullanıma başlandığı 1999’dan beri görülen en yüksek düzeyde tuttu.
Euro Bölgesinde Ocak 2023’te yüzde 8,6 olan yıllık enflasyon ise Kasım 2023’te yüzde 2,4’e geriledi.
BoE’den 175 baz puanlık artış
İngiltere Merkez Bankası (BoE), siyaset faizini Aralık 2022’deki yüzde 3,50 düzeyindeki siyaset faizini Şubat 2023’teki 50 baz puanlık artışla yüzde 4’e yükselterek yıla başladı.
Mart, mayıs, haziran ve ağustostaki toplantılarının akabinde siyaset faizini son 15 yılın en yüksek düzeyi olan yüzde 5,25’e kadar çıkaran BoE, eylül, kasım ve aralıktaki toplantılarında siyaset faizinde değişiklik yapmadı.
Böylece, BoE yıl içinde siyaset faizinde 2023 boyunca 175 baz puanlık artışa gitti.
İngiltere’de Ocak 2023’te yüzde 10,1 olan yıllık enflasyon, Kasım 2023’te yüzde 4,2’ye indi.
Fed, AMB ve BoE, enflasyonu hedefledikleri yüzde 2 düzeyine düşürene kadar siyaset faizinin beklenenden uzun mühletle yüksek kalacağının sinyalini verdi.
BOJ, çok düşük faiz düzeyini korudu
Japonya Merkez Bankası (BOJ), 2023’de çok düşük faiz düzeyini korudu ve kırılgan bir ekonomik toparlanmayı desteklemeye odaklandı.
BOJ’un para siyaseti, son otuz yılda dünyanın üçüncü büyük iktisadını tekrar canlandırmak için kullandığı çeşitli niceliksel genişleme araçları nedeniyle karmaşık ve çok taraflı hale gelirken, banka siyaset faizini bu yıl yüzde eksi 0,1’de sabit bıraktı.
BOJ en son Ocak 2016’da faizi yüzde 0,0-0,10 aralığından bugünkü eksi düzeyine çekmişti.
Japon iktisadının beklenenden daha keskin bir biçimde daralması ve artan fiyatların sürdürülebilirliği konusundaki belirsizlik nedeniyle, BoJ’un gelecek yılın başlarında faiz oranlarını değiştirmesi beklenmiyor.
Fed, AMB ya da BoE’nin yüksek kalan enflasyona gayretinin tersine BOJ, şu anda nispeten yatay olan enflasyon ve kalıcı ekonomik büyümenin sağlanması üzere zorluklarla karşı karşıya.
Avustralya Merkez Bankası, siyaset faizini 12 yılın en yüksek düzeyine çıkardı
Avustralya Merkez Bankası RBA, geçen yıl sonunda yüzde 3,10 düzeyinde bulunan siyaset faizini bu yıl şubat ve martta 25’er baz puan artırarak yüzde 3,60’a yükseltmesinin akabinde nisanda değişikliğe gitmedi. Mayıs 2023’teki para siyaseti toplantısında siyaset faizini 25 baz puan artışla yüzde 3,85’e çıkaran RBA, Haziran 2023’te de 25 baz puan artışla siyaset faizini yüzde 4,10’a taşıdı.
Banka, temmuz, ağustos, eylül ve ekimdeki toplantılarında siyaset faizini sabit tutarken, Kasım 2023’te 25 baz puan artışa giderek siyaset faizini son 12 yılın en yüksek düzeyi olan yüzde 4,35’e yükseltti ve Aralık 2023’te bu düzeyde sabit bıraktı.
RBA, böylelikle 2023’te siyaset faizini 125 baz puan artırdı.
Avustralya’da yıllık enflasyon 2022’nin dördüncü çeyreğindeki 33 yılın en yüksek düzeyi olan yüzde 7,8’den, bu yılın üçüncü çeyreğinde yüzde 5,4’e geriledi. Ülkede ekonomik büyüme şimdiden son iki yılın en düşük düzeyi olan yüzde 2,1’e gerilerken, RBA yüksek faizlerin gerçek iktisatta tesirlerinin görülmeye başlamasıyla birlikte 2024’te büyümenin yüzde 1’e düşeceğini öngörüyor.
Hindistan faizi 2023’te bir defa artırdı, Brezilya 200 baz puan düşürdü
Hindistan Merkez Bankası (RBI), 2022’de üst üste beş kere artışa giderek siyaset faizini yıl sonu prestijiyle yüzde 6,25’e getirmesinin akabinde, Şubat 2023’te siyaset faizini yüzde 6,50’ye çıkararak yıla faiz artışıyla başladı. Nisan, haziran, ağustos, ekim ve aralıktaki toplantılarında siyaset faizini sabit tutan RBI, 2023’ü öteki büyük merkez bankalarına nazaran daha kısıtlı faiz artışıyla kapattı.
Dünyanın en kalabalık ülkelerinden birisi olan Hindistan’da Aralık 2022’de yüzde 5,72 olarak açıklanan yıllık enflasyon, Kasım 2023’te yüzde 5,55’e geriledi.
Brezilya Merkez Bankası (BCB) 2023’de faizi enflasyonun gerilediğini münasebet göstererek 200 baz puan düşürdü. 2023’ün başında yüzde 13,75 olan siyaset faizini Ağustos 2023’ten beri 4 kez 50 baz puan düşürerek yüzde 11,75’e çeken banka, 2024’te bir sonraki toplantıda da tıpkı süratte faiz indirimine devam edeceğinin sinyalini verdi.
Latin Amerika’nın en büyük iktisadı olan Brezilya’da Aralık 2022’de yüzde 5,79 olarak kayıtlara geçen yıllık enflasyon, Kasım 2023’te yüzde 4,68’e geriledi. Merkez bankası 2023 için yüzde 3,25 hedefliyordu.
Türkiye’de sıkılaşma adımları
Dünyanın önde gelen merkez bankalarının enflasyon ve resesyon ikilemi içinde kalarak yüksek belirsizlik oluşturduğu 2023’e, yeni iktisat idaresi ile Türkiye’de sıkılaşma adımları damga vurdu.
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) Para Siyaseti Konseyi (PPK) siyaset faizi oranını 2023’te yüksek enflasyona karşı 3 bin 400 baz puan artışla yüzde 8,5’ten 42,50’ye çıkardı.
Dr. Hafize Gaye Erkan periyodunda toplanan birinci PPK’da siyaset faizi olan bir hafta vadeli repo ihale faiz oranı 650 baz puan artırılarak yüzde 15’e çıkarıldı. Heyet, temmuz ayı toplantısında da faiz oranını 250 baz puan artırarak yüzde 17,50’ye yükseltti.
Faiz oranı, ağustos toplantısında 750 baz puan artırıldı ve yüzde 25’e çıktı. Merkez Bankası PPK, faiz oranını eylül, ekim ve kasım toplantılarında da 500’er baz puan artırarak yüzde 40’a çıkardı. Banka yılın son toplantısında ise faiz oranını 250 baz puan artırarak yüzde 42,50’ye yükseltti.
