Yaklaşık 40 kitabı Fransızcadan Türkçeye kazandıran şair, müellif ve tercüman Cemal Süreya’nın vefatının akabinde 34 sene geçti.
Şiirin yanı sıra deneme, çocuk kitabı, günce, derleme ve tenkit yazıları kaleme alan, şiir ve düz yazı çevirisi yapan edebiyatçının gerçek ismi Cemalettin Seber idi.
Hüseyin ve Gülbeyaz çiftinin oğlu olarak, Erzincan’da 1931’de dünyaya gelen Süreya’nın ailesi 1938’de sürgün edilince, Tunceli Pülümür’den Bilecik’e gitmek zorunda kaldı.
Kimi kaynaklara nazaran 1937’de, kimi kaynaklara nazaran ise sürgünden 6 ay sonra, 23 yaşında olan annesini kaybeden Süreya, güzel bir eğitim alması için İstanbul’da yaşayan halasının yanına gönderildi.
Bir yıl sonra babası, başka çocuklarını da alarak İstanbul’a geldi ve çalışmaya başladı. Fakat aile yine, sürgün yeri Bilecik’e gönderildi.
Bilecik Ortaokulu’na başlayan Süreya, 1944’te babasıyla evlenen üvey annesi Esma’nın eziyetinden kaçmak için parasız yatılı okul imtihanlarına girdi.
Derslerdeki başarısıyla öğretmenlerinin dikkatini çekti
Türkçe ve edebiyat derslerindeki başarısıyla öğretmenlerinin dikkatini çeken Süreya, 1947’de parasız yatılı olarak girdiği Haydarpaşa Lisesi’nin akabinde, 1950’de Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Maliye ve İktisat Kısmı’nda eğitim gördü.
Cemal Süreya, üniversitede öğrenciyken 23 Kasım 1953’te Seniha Hanım ile evlendi. Çiftin 3 Ağustos 1955’te kızları Ayçe dünyaya geldi.
Okuldan 1954’te mezun olan ve tıpkı yıl Eskişehir Vergi Dairesinde stajyer olarak misyona başlayan Süreya, Teftiş Konseyi imtihanını kazanarak 11 Ağustos 1955’te maliye müfettiş yardımcısı olarak İstanbul’a gitti.
İkinci Yeni şiirinin öncülerinden kabul edildi
İlk şiiri “Şarkısı Beyaz” 1953’te “Mülkiye” isimli okul mecmuasında çıkan Süreya, “İkinci Yeni” şiirinin öncülerinden biri kabul edildi.
Eserlerindeki ironiyi ortaya koyan “Gül” şiiri, Yeditepe mecmuasında yayımlandığında 23 yaşında olan Süreya, Sezai Karakoç, Muzaffer Erdost, Nihat Kemal Eren ve Hasan Basri ile yakın arkadaş oldu.
Hem şiirleri hem de yazılarının yayımlanmasıyla mecmua çıkarma niyetine giren Süreya, Temmuz 1959’da başladığı askerlik vazifesini 31 Aralık 1960’ta tamamladı.
Askerliğini yaparken fark dersleri vererek hukuk diploması da alan usta edebiyatçı, 1 Ağustos 1960’ta “Papirüs” mecmuasının birinci sayısını yayımladı. Dört sayfalık dergiye ikinci sayıdan sonra 8 ay orta veren şair, üç sayı sonra Temmuz 1961’de mecmuayı kapattı.
Maliye Bakanlığı tarafından bir yıllığına gönderildiği Paris’ten 1964’te İstanbul’a geri dönen Cemal Süreya, Maliye Teftiş Şurasından arkadaşları Sezai Karakoç ve Doğan Yel ile 31 Temmuz 1965’te istifa ederek edebiyata tartı verdi.
Süreya, 1 Haziran 1966’da 3. defa “Papirüs”ü okuyucuyla buluşturdu ve Mayıs 1970’e kadar sistemli olarak aylık yayımladı.
Maliye Bakanlığındaki memuriyetine 1971’de dönen şair, İstanbul Hocapaşa Vergi Dairesi, Maliye Tetkik Heyeti, İstanbul Darphane ve Damga Matbaası Müdürlüğünde de misyon yaptı.
Başyazılarını yazdığı “Oluşum” mecmuasında ve kurucularından olduğu “Türkiye Yazıları” mecmuasında yöneticilik de üstlenen Süreya, 1977’de “Politika” gazetesinin sanat sayfasında haftada bir yazdığı “Günübirlik” yazılarıyla gazete yazarlığına başladı.
Kültür Yayınları İstişare Şurası üyeliği yaptı
Kültür Bakanlığı Kültür Yayınları Müracaat Şurası üyeliği de yapan ve “Papirüs”ü son olarak 15 Mart 1981’de çıkaran Süreya, çeşitli devlet kademelerinde vazife aldıktan sonra 1982’de emekli oldu.
Eserlerini, Osman Mazlum, Adil Fırat, Ali Yoksul, Ali Hakir, Ahmet Gürsu, Hüseyin Karayazı, Birsen Sağanak, Dr. Suat Hüseyin üzere farklı mahlaslarla kaleme alan Süreya, şiirin yanı sıra deneme, çocuk kitabı, günce, tenkit yazısı, şiir ve düz yazı çevirisi ve derleme de yazdı.
Cemal Süreya, birinci kitabı “Üvercinka” ile 1958’de Yeditepe Şiir Mükafatını, Arif Damar’la paylaştı. İkinci kitabı “Göçebe”yle 1966’da Türk Lisan Kurumu Edebiyat Mükafatını, “Sıcak Nal” ve “Güz Bitiği” kitaplarıyla 1988’de Behçet Necatigil Şiir Mükafatını aldı.
Yaklaşık 40 kitabı Fransızcadan Türkçeye çeviren ve dört defa evlenen Süreya, 9 Ocak 1990’da hayatını kaybetti ve Kulaksız Mezarlığı’na defnedildi.
Usta edebiyatçının yapıtlarından kimileri şöyle:
“Şapkam Dolu Çiçekle”, “Göçebe”, “Günler”, “Güz Bitiği”, “Sevda Sözleri”, “Üvercinka”, “Uzaktan Seviyorum Seni”, “Günübirlik”, “Uzat Saçlarını Frigya”, “Aydınlık Yazıları/ Paçal”, “Papirüs’ten Başyazılar”, “Onüç Günün Mektupları”, “Aritmetik Uygun Kuşlar Pekiyi”, “Güvercin Curnatası”, “Mülkiyeli Şairler”, “Oluşum’da Cemal Süreya”, “Yüz Aşk Şiiri”
