FOBİLER

FOBİ: Bir obje ya da durumla ilgili, tehlikeyle orantılı olmayan ve onu yaşayan tarafından anlamsız olarak tanınan engelleyici, kaygının eşlik ettiği kaçınmadır.

Ortada gerçek bir tehlikenin olmadığı ve hayat akışını bozmaya kâfi bir rahatsızlığın eşlik ettiği, yükseklik, kapalı yer, yılan, örümcek vs’den kaynaklanan çok kaygılardır.

BELİRTİLERİ:

1. Kalp çarpıntısı,

2. Ürperme (tüylerin diken diken olması gibi),

3. Tansiyon değişiklikleri (kan fobisinde tansiyon düşer),

4. Bayılacakmış üzere hissetme (gözlerde kararma hissi ile belirlidir),

5. Ateş basması ve terleme (çoğunlukla soğuk terleme),

6. Korku hissi yahut irkilme,

7. Bazen idrara çıkma isteği,

8. Bazen bayılma

9. Nefes darlığı

10. Bulanık görme

11. Ağız kuruluğu

Fobiler iki başlık altında incelenmektedir:

• Özgül fobiler

• Sosyal fobiler

ÖZGÜL FOBİLER:

• Belirli bir obje ya da bir durumla karşılaşınca ya da müsabaka beklentisi olduğu vakit ortaya çıkan temelsiz endişelerdir.

• Yaşam uzunluğu görülme sıklığı erkeklerde %7, bayanlarda %16dır. Özgül fobiler sıklıkla hayatın birinci 20 yılında ortaya çıkarlar.

• Korku yaratan obje yahut durumla karşılaşmaktan kaçınma ve kaçınmanın mümkün olmadığı durumlarda ise bu duruma fakat çok sorun duyularak katlanabilme bu bozukluğun en tipik özelliklerinden birisidir.

• Özgül fobi teşhisinin konulabilmesi için, yaşanan kaygının bariz seviyede kasvet yaratması yahut kişinin mesleksel ve toplumsal fonksiyonlarını bozacak kadar ağır olması gereklidir.

• Özgül fobinin çocuklardaki görünümü erişkinlerden çok farklı değildir.

• Özgül fobilerin oluşumunda öğrenmenin değeri öteki fobi çeşitlerine nazaran daha fazladır, yani etraftan görülen emsal davranış ve yansılar yaşanarak öğrenilir ve fobi yaratan durum karşısında öğrenilen yansılar gösterilir.

SIK GÖRÜLEN ÖZGÜL FOBİLER:

• Yılan

• Örümcek

• Yükseklik

• Hayvanlar (köpek, böcek, fare)

• Asansör, kapalı alanlar

• Uçak

• Rüzgar, fırtına

• Yüksek ses

• Araba kullanma

• Enjeksiyon (iğne yapılması) ve kan

SOSYAL FOBİ

• Başkalarının varlığıyla ilgili, mantıklı olmayan, ısrarlı dehşettir.

• Sosyal fobiler, korkulan ya da kaçınılan durumların dağılımına bağlı olarak genellenmiş ya da özgül olabilir. Genellenmiş tipte olan şahıslarda bunun başlangıcı birinci yaşlara kadar sarfiyat, ayrıyeten bu şahıslarda depresyon ve alkol kullanımı daha çok görülür (Davison ve Neale, 2004).

• Sosyal fobilerin ömür uzunluğu görülme sıklığı erkeklerde %11, bayanlarda %15’tir.

• Sosyal fobinin başlangıcı, ekseriyetle toplumsal farkındalık ve diğer bireylerle etkileşimin kişinin hayatında çok daha değerli olduğunun düşünüldüğü ergenlik devridir.

• Sosyal fobikler kendilerini birçok alanda eksik ve yetersiz hissetme durumu içinde olurlar.

• Bu bireyler özgüvenleri eksik ya da özgüvenlerini kaybetmiş bireylerdir. Dışarıdan gelen ya da gelme ihtimali olan tenkitlere maruz kalmamak ismine toplumsal ortama girmedikleri üzere, bu tenkitleri daha çok kendilerine kendileri söylerler.

• Fobik kişi ekseriyetle diğerlerinin kendisini değerlendireceği durumlardan kaçınmaya çalışır ve korku belirtileri gösterir.

• Topluluk karşısında konuşmak, performans göstermek, dışarıda yemek yemek, ortak tuvaletleri kullanmak ya da diğerlerinin olduğu yerde rastgele bir iş yapmak çok telaş doğurur.

• Sosyal bir ortama girdiklerinde ve ilgi onlara döndüğünde ise bir grup belirtiler gösterirler. Bunların başında yüz kızarması, el ve bacaklarının hareketlerini denetim edememe, bir an evvel oradan uzaklaşma isteği, sıkılmışlık sözleri sergilemeleri, etrafı inceliyormuş üzere boş boş etrafına bakınma, kimseyle göz göze gelmemek için başını önünde eğik tutma vs. gelmektedir.

    
1.     Sosyal fobikler toplumsal münasebetlere daha olumsuz yüklemeler yaparlar.

2.     Sosyal fobiklerin kendi toplumsal davranışlarını abartılı, olumsuz seviyede aşağılama eğilimleri vardır.
3.     Sosyal fobikler kendi davranışlarına çok bağlanmalar yaparlar, çoklukla ise öteki şahısların davranışlarına çok daha bağlıdırlar 

4.     Kendileri için çok seçicidirler. Kendileri ile ilgili beğenilen, olumlu, durum yada olaylar değersiz kabul edilip bir kenara konur, bunun yanı sıra yetersiz, doyumsuz olaylar anımsanır ve uzun müddet üzerinde durulur.
5.     Toplumsal ilgilerde güzel olan durumlarda kendileri dışında neden ararlar ancak hayal kırıklığı yaratan olayların nedenlerini kendilerinde ararlar.

NEDENLERİ:

• Fobilerin nedeni, çocukluktaki besbelli bir kişilerarası meseledir.

TEDAVİ:

• Fobilerde tedavi yolu arama çoklukla, mesleksel durumundaki bir değişikliğin kişinin yıllarca kaçındığı ya da küçümsediği bir durumla yüzleşmesi gerektiğinde ortaya çıkar.

• Psikanalitik tedavinin ekseriyetle çok dehşet ve kaçınmanın altında yatan bastırılmış çatışmaların ortaya çıkarılmasını maksatlar.

• Psikanalitik psikoterapide, düzeltici duygusal tecrübe kullanılır.

FOBİ TÜRLERİ

• Agorafobi: Açık yer ya da kalabalık korkusu

• Akrofobi: Yüksek yerlerden korkma

• Amnezifobi: Hafızasını kaybetmekten korkma

• Antropofobi: Insanlardan korkma 

• Araknofobi: Örümceklerden korkma 

• Asimetrifobi: Simetrik olmayan şeylerden korkma

• Atelofobi: Harika ol(a)mamaktan korkma 

• Belonefobi: Iğnelerden korkma 

• Dentofobi: Dişçiden korkma 

• Entomofobi: Böceklerden korkma 

• Erotofobi: Cinsellik korkusu 

• Gametofobi: Evlenmekten korkma 

• Hematofobi: Kan korkusu 

• Homofobi: Eşcinsellerden korkma 

• Kinofobi: Köpeklerden korkma 

• Klostrofobi: Kapalı yer korkusu 

• Manyofobi: Delirmekten korkma 

• Nozokomefobi: Hastanelerden korkma

• Sosyofobi: Toplumdan, genel olarak insanlardan korkma

• Tanatofobi: Mevtten korkma 

• Tripanofobi: Aşı ya da iğne olmaktan korkma

• Venüstrafobi: Hoş bayanlardan korkma 

• Talassofobi: Deniz ya da okyanus korkusu