Diyarbakır’ın Kulp ilçesinde eski bir taş ocağı olduğu bedellendirilen alanda yürütülen arkeolojik hafriyatta, 0-6 yaş ortası 54 çocuğun gömülü olduğu mezarlık gün yüzüne çıkarıldı.
KAZILARDA ÇOCUK MEZARI BULUNDU
İnkaya Mahallesi’nde farklı alanlarda yapılan yüzey araştırmasında Bizans İmparatoru 1. Anastasius devrine ilişkin sikke bulunmasının akabinde bölgede Diyarbakır Müze Müdürlüğünce 2021’de başlatılan hafriyatlar, 15’i uzman, 35 kişilik bir takımla sürüyor. Geçen yıl 1500 yıllık kilise kalıntısı bulunmasının akabinde çalışmaların yürütüldüğü bölgede eski taş ocağı olarak bedellendirilen alanda hafriyat çalışması başlatıldı. Hafriyatlarda çocuk mezarıyla karşılaşan gruplar, bu noktadaki çalışmalarını ağırlaştırdı. Mezarlarda bulunan kemikler incelenmek üzere Müze Müdürlüğüne ilişkin hafriyat meskeninde koruma altına alındı.
“MUHTEMELEN YALNIZCA ÇOCUKLARIN GÖMÜLDÜĞÜ BİR TOPLU MEZAR”
Diyarbakır Müze Müdür Vekili Müjdat Gizligöl, 2018’de Devlet Su İşlerinin takviyeleri, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğünün müsaadesi doğrultusunda kırsal İnkaya Mahallesi’nde çalışmalara başladıklarını söyledi. Geçen yıl eski taş ocağı olarak kıymetlendirdikleri alanda çalışmalara başladıklarına işaret eden Gizligöl, şunları kaydetti:
“Burada yaptığımız hafriyat çalışmalarında şu ana kadar 50 mezar bulduk. Bugün de 4 mezara ulaştık. Şu anda kaldırma süreçleri devam ediyor. Yani toplamda 54 mezarın olduğunu biliyoruz. Bu bakımdan bizim için çok değişik bir sonuç. Muhtemelen burası taş ocağı olarak kullanıldıktan sonra bir nekropol (toplu mezarların bulunduğu yer) alana dönüştürüldü ve yalnızca çocuklar buraya gömüldü.”
“MEZARLAR KİREÇ TAŞIYLA KAPATILMIŞ”
Bazı mezarlara birden fazla çocuğun gömüldüğünü tespit ettiklerini lisana getiren Gizligöl, “Mezarların etrafında kireç taşından sanduka oluşturulmuş ve kireç taşıyla üzeri kapatılmış. Mezarlar, doğu-batı doğrultusunda, rastgele bir gömülme yok.” tabirlerini kullandı.
“ÇOK KARŞILAŞILAN BİR DURUM DEĞİL”
Toplanan kemikleri hafriyat konutuna götürdüklerini belirten Gizligöl, “Kemiklerin yaş, cinsiyet ve mevt sebepleri hakkında detaylı bir çalışma yürütülecek. Tamamının çocuk bireylere ilişkin olduğu mezarlık bir alan, çok karşılaşılan bir durum değil.” dedi.
Gaziantep Üniversitesi Toplumsal Bilimler Enstitüsünde araştırma vazifelisi ve antropolog Dr. Nazlı Akbaş da daha evvel alanda yapılan hafriyatlarda kilise kalıntısı bulunduğunu hatırlatarak, kilisenin erken Bizans Devri’ne ve yaklaşık 1500 yıl öncesine tarihlendirildiğini düşündüklerini tabir etti.
Akbaş, kilisede mezarlar tespit edilmesine ait şunları söyledi: “Erken Bizans’ta ‘aziz’ ve ‘şehit’ kültürü olduğu için kiliselerde yerleşim içi gömüler kelam konusu olabiliyor. Taş ocağı ismini verdiğimiz bu alanda 0 ile 6 yaş aralığında yalnızca bebek ve çocuklara ilişkin mezarlar bulundu.”
Yapılan ön inceleme doğrultusunda, bebek ve çocukların rastgele bir salgından ötürü ölmüş olduklarını düşünmediklerini belirten Akbaş, ayrıntılı iskelet çalışmasının şimdi gerçekleştirilmediğini tabir etti.
“Henüz Hristiyan olmayan bebek ve çocuklar”
Ön incelemelerde birtakım hastalıklar tespit ettiklerini lisana getiren Akbaş, şunları kaydetti:
“Bu periyot ve bu coğrafya için anemi epey yaygın bir hastalıktı. Ama hepsinde gözlemlediğimiz bir salgın hastalık belirtisi yok. Bebeklerin kelam konusu alana gömülmesinin Hristiyanlığın erken Bizans devrindeki vaftiz kültürüyle alakalı olduğunu düşünüyoruz. Erken Hristiyanlık devrinde vaftiz edilenler genelde yetişkinler oluyordu. 10’uncu yüzyıldan sonra çocukların vaftiz edilmesi gerektiği yasallaştı. Bunların erken Hristiyanlık periyoduna ilişkin olduklarını düşünüyoruz. Bu nedenle vaftiz edilmemiş yani şimdi Hristiyan olmayan bebek ve çocuklar. Vaftiz edilmediği için de kilise içine değil de kilise dışına gömülme ihtimali üzerinde duruyoruz.”
Çocukların gömüldüğü mezar örneğinin Afyonkarahisar’daki Amorium kazılarında da bulunduğunu tabir eden Akbaş, orada 10’uncu ve 11’inci yüzyıla tarihlendirilen mezarlığın muhakkak bir alanında yalnızca bebek ve çocukların gömülü olduğunun ortaya çıktığını, mezarlığın yakınında da bir vaftizhane tespit edildiğini fakat Kulp’taki hafriyatta vaftizhaneye rastlanmadığını söyledi.
Kazı takımından arkeolog Başak Oban da alanda çocuk mezarlarıyla karşılaştıklarında hem şaşırdıklarını hem de heyecanlandıklarını belirtti.
Oban, “Gittiğim hiçbir alanda toplu olarak bu kadar çok çocuk mezarına rastlamadım. Bir alanda toplu olarak yalnızca çocuklara ilişkin mezarlığın bulunması farklı bir durum.” tabirlerini kullandı.
