Hepimiz birden fazla vakit kendimizle ve dış dünyayla ilgili aksilikleri ya görmezden geliriz ya da çok fazla dikkate almamaya çalışırız. Sevincimizi kaçıracak, moralimizi bozacak tipten olaylar, yaşantılar, şahıslar ya da niyetlerden kaçınma davranışı içinde oluruz. Daha çok kendimizle ilgili olumlu şeyleri dikkate almaya ve olumlu taraflarımıza odaklanmaya çalışırız. Bu durum bir çeşit istikrar halidir. Ruh sıhhatimizi korumak maksadıyla farkında olarak ya da olmayarak sergilemiş olduğumuz bu tavır bizi aslında müdafaaya yöneliktir. Ancak o denli vakitler vardır ki kimi beşerler hayatlarının belirli devirlerinde bu mekanizmayı karşıt tarafta kullanmaya yönelirler. Daima kendileri ve etrafları ile ilgili olumsuz fikirlere kapılırlar. Her şeyin olumsuz tarafını görmeye başlar, olumlu olan hiçbir şeyi dikkate almazlar. Vakitle bu kanılar bir de bakmışsınız ki kendinizi olur olmaz her bahiste suçlamaya, kendinizi kıymetsiz görmeye kadar ilerlemiş.
İşte depresyon dediğimiz şey de kişinin ruh dünyasının yavaş yavaş kararmasıdır. Ruh dünyamızda gün batımı başlamıştır ve güneş yavaş yavaş batmaya başlar. Gün batımından sonra da güneşin doğması için çok uzun mühlet beklemek gerekir. Aslında depresyonu yaşayan şahıslar için güneş hiç doğmayacakmış üzeredir. Depresyonda olan kişinin iç dünyasında, artık güneş hiç doğmayacakmış algısı oluşur.
Son derece çökkün bir his halinde olan kişi, kendisini çok bedelsiz hisseder, gelecekten beklentisi kalmamıştır, evvelce kendisine keyif veren etkinlikler manasını ve pahasını yitirmiştir. Dünyayı artık daima negatif kutuptan yorumlar. Her şey onun için bir acı kaynağına dönüşür. Yakın etrafın takviyesi ise kâfi değildir.
Takma kafana,
Vakitle geçer,
Sıkıntı ettiğin şeye bak,
Senden daha berbat durumda olan insanları düşün,
Kur’an oku, namazlarını aksatma, dua et
Git biraz gez dolaş, tatil yap
Yakın etrafın teselli ismine yaptığı bu ve gibisi pek çok yorum depresyona girmiş kişinin dünyasında hiçbir karşılık bulmaz.
Depresyonda olan kişinin konuşması, hareketleri ve fikrinde de yavaşlamalar kelam hususudur. Kimi vakit da depresyonda olan (Kaygılı) bireyler çok hareketli olabilirler. Daima bir ileri bir geri gidip gelir, ellerini ovuşturur, yerlerinde duramaz ve ritmik bacak hareketleri sergilerler.
Depresyona girmiş olan şahısla ilgili olarak yakın etrafın yaptığı yorumlar da çok isabetli olmamaktadır. Ekseriyetle depresyon öncesi yaşanan olumsuz bir olaya takılıp kalınmaktadır. Unutmayınız ki depresyonu tek bir sebebe bağlamak çok da isabetli değildir. Ekseriyetle depresyonu hazırlayan bir niyet sistematiği vardır ve bu düşünme biçimi nedeniyle insanlardan bir kısmı depresyona daha fazla yatkınlık göstermektedirler. Depresyonun nedeniyle ilgili pek çok farklı görüş de bulunmaktadır. Lakin hepsini burada zikretmek olanaksızdır.
Artık kısaca unsurlar halinde depresyonun ne üzere belirtileri olduğuna bakalım.
DEPRESYONUN BELİRTİLERİ
1.Çökkün his hali neredeyse her gün, günün büyük bir kısmında vardır.
2.Neredeyse bütün etkinliklere karşı ilgide besbelli bir azalma kelam mevzusudur. Daha evvel zevk aldığı etkinliklerden zevk alamaz durumdadır.
3.Kilo vermek istemediği halde çok kilo verme ya da tam aksisi, istemediği halde çok kilo alma kelam bahsidir. Bir ayda kendi kilosunun %5’inden az ya da çok olur.
4.Neredeyse her gün uykusuzluk ya da çok ahenge kelam mevzusudur.
5.Hareketlerinde gözle görülür biçimde çok derecede yavaşlama ya da çok hareketlilik kelam bahsidir.
6.Bitkinlik ya da içsel gücün kalmaması duygusu kelam hususudur.
7.Değersizlik ya da çok yahut uygunsuz suçluluk hislerinin eşlik etmesi kelam hususudur.
8.Neredeyse her gün düşünmekte ya da odaklanmakta zahmet çekme, kararsızlık yaşama kelam bahsidir.
9.Ölüm fikirleri ya da kendini öldürme niyetleri kelam hususudur.
Hiç elbet üstte sayılmış olan belirtiler bir uzman müşahedesinden sonra mana tabir eder. Aksi takdirde okuyucu bu belirtileri okuyarak kendince teşhis koymaya çalışmamalıdır. Kaldı ki depresyon günümüzde herkesin bildiği(ni sandığı) son derece istismara açık bir kavramdır. Sık sık ‘Yas’ ile karıştırılan depresyon, her hüzünlü olan kişinin kendi kendisine özensizce koyduğu bir teşhis haline gelmiştir.
Yeri gelmişken yas ile depresyon ortasındaki değerli farkları da belirtelim.
YAS İLE DEPRESYON ORTASINDAKİ FARK
Yas tutan bireyde baskın olan his hali; boşluk hisleri ve yitirilen kişidir
Depresyonda ise; neredeyse devamlı bir hal almış çökkün his hali kelam mevzusudur. Ayrıyeten memnun olmak ya da etkinliklerden zevk almak konusunda bir beklenti içerisinde olmama hali vardır.
Yas tutan şahısta yaşanan hüzün ve tasa hislerinin yoğunluğu günler ve haftalar içinde azalma eğilimi gösterir. Bu belirtiler bazen artabilir (kayıpla ilgili anıların canlanması durumunda)
Depresyonda ise çökkün his hali (dolayısıyla üzüntü ve hüzün duyguları) daha daima bir haldedir. Rastgele bir kanıya bağlı değildir.
Yas tutan bireyde yaşanan duyguya kimi vakit olumlu hisler ve komiklikler eşlik edebilir. Örneğin gurbette yaşayan bir aile cenaze nedeniyle bir ortaya geldiklerinde akşam dertleşip sohbet edebilirler. Bu sohbet kimi vakit uygunsuz kaçsa da sevinçli bir hal alabilir. Lakin birebir şahıslar sonraki gün kederli bir halde defin süreçlerini yapabilmektedir.
Meğer ki depresyonda olan bir şahısta bu durum kelam konusu değildir. Genel bir mutsuzluk hali mevcuttur.
Yasa eşlik eden kanılar daha çok ölen bireyle ilgili niyetleri ve anıları düşünüp durma halindedir.
Depresyonda ise fikir, daha çok kişinin karamsar kanılara kapılması ya da kendini ağır bir biçimde eleştirmesi biçiminde tezahür eder.
Yasta benlik hürmeti –kişinin kendine olan saygısı- ekseriyetle korunmaktadır.
Depresyonda ise kişi kendisine karşı olumsuz hisler besleme yoluna sarfiyat ve kendini ağır değersizlik hisleri içerisine atar.
Yasta kendini aşağılama yoktur. Varsa da daha çok ‘rahmetli’ ile ilgili yapılamayan fikir ve davranışlarla ilişkilidir.
Yastaki kişi ölmeyi istek ediyorsa bile bu durum daha çok ölen şahsa ‘kavuşma’ dileğinden kaynaklı süreksiz niyetlerdir.
Halbuki ki depresyonda olan şahısta bu fikirler, değersizlik hislerinden ötürü ya da yaşamayı hak etmediği yahut acıyla başa çıkamadığı için ortaya çıkabilmektedir.
Bütün bu bilgileri göz önünde bulundurduğumuzda her hüzünlü, kederli olan bireye depresyonda demek imkansızdır. Ekseriyetle gündelik lisanda bir kişi bize ‘Depresyondayım’ dediğinde aslında çok mutsuz ve hüzünlü olduğunu tabir etmektedir. Ama bir kişinin sahiden de depresyonda olup olmadığı uzman görüşüne bağlıdır. Münasebetiyle her durumda üstte belirtmiş olduğumuz depresyon belirtilerini gösteren şahısların kesinlikle bir uzmana başvurmaları gerekmektedir.
Depresyonda olan kişinin yardım alma konusunda da isteksiz olabileceğini unutmamak gerekir. Bu nedenle yakın etrafının, ailesinin bu bahiste kişiyi teşvik etmesi ve desteklemesi son derece değerlidir.
Sıhhat, ve memnunluk dileklerimle…
Yararlanılan kaynaklar:
1.Orhan Öztürk, Ruh sıhhati ve Bozuklukları, Ankara, 2004
2.DSM 5
Hakan TOKGÖZ
Klinik Psikolog
Konya
