ÇOCUK PSİKOLOJİSİ, TERÖR ve DARBE
Ülkemizde olup bitenleri yetişkin olarak bizlerin dahi anlaması son derece güçken, çocuklarımızın neden iki insanın birbirini öldürdüğünü, neden bu vatan için canını vermeye hazır olduğunu söyleyen asker ve polisin birbirine kurşun sıkıp öldürebileceğini, gecenin geç vakitlerinde sokağa çıkarak kendimizi kime karşı ve neden savunduğumuzu anlamaları epeyce zordur. Tarih boyunca “İYİ” ve “KÖTÜ” kavramı iki kutuplaşmayı yaratmış ve iki kutup da kendi anlayışları çerçevesinde toplumun sulh ve refahı için birbiriyle çatışmış, hatta öldürmek zorunda kalmıştır.
Benim bir uzman olarak bilhassa terör konusunu değerlendirirken ön plana aldığım ve kendi hayatımda da uygulamaya çalıştığım şey şudur; Kontrolümüzde olmayan gelişmelerde itimat, sevgi, inanç, cüret, optimistlik, umut konusundaki kıymetlerimizi kaybetmeden korumak ve yaşanan aksilikleri bağışıklığımızı geliştirebilme fırsatı olarak görüp soğukkanlılığımızı yitirmeden önümüze bakmamız gerekir.
Her Travma Bir İz Bırakır ve Bu İz Kalıcı Olursa Buna “Travma Sonrası Gerilim Bozukluğu” Denir.
Eğer siz de aşağıdaki hususlardan bir yahut birkaçının tesirine girdiyseniz ve GERİLİM yaşıyorsanız muhtemelen “travmatik bir durumun stresini” alışkanlığa dönüştürmüşsünüz demektir.
-
Tekrar eden niyetler zihninizi işgal ediyorsa. (Anılar)
-
O anlara dair hatırlamak istemediğiniz anılarınız zihninize sık sık geliyor ve beyninizde kendini yenileyerek izini pekiştiriyorsa.
-
Günlük omurunuzdaki rutinlerinizi gerçekleştirirken isteksizlik, unutkanlık, güvensizlik, insanlardan uzaklaşma gibi olağanda size yabancı olan hisler yaşıyorsanız.
-
Uyku düzensizlikleri, öfke, duygusal karmaşa, daima bulunduğunuz ortamlardan kaçma isteği, fizikî ağrı, unsur kullanımına yönelme, alkol ve sigara tüketiminde artış yahut hudut boşalmalarından bir yahut birkaçını bir ortada yaşıyorsanız “Travmatik Gerilim Bozukluğu”nun belirtilerini yaşıyorsunuz demektir.
Yetişkinlerde görülen “Stres Bozukluğu” çocuk ve ergenlerde kendini biraz daha farklı belirtilerle ortaya koyar;
-
Anne-babayı kaybetme yahut ayrılma korkusu
-
Kabus görme, uyku ritminin bozulması
-
Yatak ıslatma ve çığlık atarak yataktan kalkma
-
Nedeni belgisiz ıstırap halini uzun müddet devam etmesi
-
Olumsuz tasvirleri daima tekrar ederek oyunlaştırma
-
Eskiden olağan karşılanan şeylere yönelik endişe ve dert hali geliştirmek
-
Aşırı mutsuzluk ve bedensel ağrılar
Geçmişte yaşanmış bir travmatik hikayenin varlığı ( şiddet, taciz, vefat vb) yaşanan travmanın tesirlerini arttırabilir. Bütün psikolojik rahatsızlıkların temelinde hislerin sağlıklı bir biçimde açığa çıkamaması yatar. Bu nedenle biz hislerimizi gizlemek, bastırmak yahut yok saymaya dayalı bir yolu sağlıklı bulmuyoruz. Yüzleşmek hislerden kaçmaktan daha sıkıntı gelse de, uzun vadede bunun yaratacağı olumsuz anıları genelleyerek geleceğin ipotek altına alınmasını önlemiş olur.
Bir travmanın en uygun istikameti; onun geçmişte kaldığını ve geçmişi tekrar etmeden geleceğimizi onun tesirinden özgürleştirebileceğimizi bilmektir. Çocuklarımızı travmalardan koruyabilmek için evvel kendimizi onların tesirlerinden sağlıklı bir biçimde arındırabilmeyi öğrenmemiz gerekir.
İşte çocuklarınızı terör ve darbe hakkında bilgilendirmenize yardımcı olacak 10 metot;
Çocuklara terörü anlatmanın 10 yolu;
-
Okul çağına gelmemiş bir çocuğa çok fazla bir şey anlatmanıza gerek kalmaz. Daha oyun çağından çıkmamış ve her şeyi bir oyun olarak algılayan bu çocuğun yanında mümkün olduğu kadar olup bitenleri konuşmayın. Çocuk uyanıkken TV izlemeyin, konuta gazete getirmeyin ve çocuğunuzu bir müddet bu olayların yaşandığı ortamlardan uzaklaştırın.
-
Kelime dağarcığı gelişmemiş ve varlıklı bir duygusal potansiyeli olan çocuklara sembollerle, fotoğraf ve çizimlerle anlatımlarda bulunmak onların mana dünyasında daha kolay kabul görecektir.
-
Çocukların terör ve gibisi önemli olaylardan ne kadar etkilendiklerini birinci bakışta anlayamayabilirsiniz. Bu durumda çocuğun ne bildiğini, ne düşündüğünü ve içinde neler yaşadığını anlayabilmek için onu konuşturma yoluna gitmelisiniz. Hiç konuşmaması, niyetlerini içine atması yahut bu bahislerin konuşulmaması gerektiği niyeti onları hem yalnızlaştırır, hem de denetiminizden uzaklaştırabilir.
-
Bilgileri ayrıntılarıyla anlatmak yerine mevcut bilgilerinden yola çıkarak anlatmakta fayda var. Çocuğun yaşı, ilgi ve merak seviyesini göz önünde bulundurarak en çok merak ettiği şeyler konusunda açıklama yapın lakin gereksiz detaylandırmalardan kaçının. Bu ortada kaygı içinde, dertleri tavan yapmış ve çok korkmuş bir ebeveyn pozisyonunda size söylediklerimizi sakince yapamayabilirsiniz; bu durumda çocuğunuzla konuşmadan evvel kesinlikle kendinizi sakinleştirmelisiniz.
-
Çocuğun sorularını anlayacağı lisanda ve sakince yanıtlamaya çalışın. Bilgilerin tüm açıklığıyla paylaşılması çocuk için duygusal açıdan zorlayıcı olabilir.
-
Bilgi gizlemek ve yasaklar koymak işe yaramaz. Bilhassa akıllı telefonu olan çocuk pek çok bilgiye sizden evvel ulaşabilir. Bu durumda çocuğun merak ve ilgisini öbür istikamete çekmeye çalışın. Bilgileri gizleyen yahut palavra söyleyen bir durumda olmanız bağınıza ziyan verebilir.
-
İnsanlar pek çok şeyi korkutularak ve bu endişenin tesiriyle gereğince düşünemeden yapabilirler. Çocuğunuza endişelerinin anlamsızlığını anlatmanız, ona itimat hissini aşılamanız ve sizin yanınızda her vakit inançta olduğu hissini ona yaşatmanız gerekir.
-
Çocuğunuzun muhakkak bir rutini varsa bunu mümkün olduğunca engellemeye ihtimam gösterin. “Şuraya gitmeyeceksin”, “Şurada bulunmayacaksın”, “Yalnız kalmayacaksın”, “Beni her saat başı arayacaksın” üzere muhafaza hedefli telkinler çocuğun anksiyetesini harekete geçirerek istikrarını bozabilir.
-
Çocuklara terörü anlatmak konusunda dikkat edilmesi gereken noktalardan biri de, şiddet uygulayanlara katiyetle tıpkı biçimde şiddet uygulayarak karşılık verilmemesi gerektiğini çocuğa açıklamaktır. Şayet çocuğunuzda halihazırda şiddet eğilimi varsa ya da gerilim seviyesi yüksekse aksi durumda yanlışları şiddet uygulayarak cezalandırmaya yönelebilir yahut şiddet görme endişesiyle doğrularından taviz verebilir.
-
Kriz durumunda neler olabileceğini, dışardaysa tehlike geçinceye kadar nasıl inançta olabileceğini, aile olarak birlikte neler yapabileceğinizi bir çeşit tatbikat üzere ancak bir yandan da bir oyun üzere kurgulayabilirsiniz. Çocuk inanç hissini en çok ailesinden edinir ve güvensizliğin bedelini canıyla olmasa bile ömür taşıyacağı duygusal tansiyonlarla öder.
Ne Vakit Bir Uzmandan Yardım Almalıyız?
Travmatik olayların tesiri gerek yetişkinlerde gerekse çocuklarda vakit içinde ortaya çıkar. Kelam konusu mühlet haftalar, aylar ve hatta yıllar olabilir. Bu tesirleri genelde şu bahislerdeki değişimlerle birlikte anlarız;
“Fobiler, çok isteksizlik, uyku rutinlerinin bozulması, çarpıntı, nefes darlığı, yalnız kalamamak, birilerini kaybetme korkusu, çok hareketlilik yahut çok sakinlik, çocuklarda tuvaletini tutma, aile bireylerine çok yapışma”. Şayet çocuğunuz bunlardan birkaçını bir ortada deneyimliyor ya da rastgele birini çok güçlü biçimde yaşıyorsa psikolojik takviye almanın vakti gelmiş demektir.
Bu yazının telif hakkı Adil Maviş’e aittir. Kaynak gösterilerek yayınlanabilir. Makaledeki bilgilere dayanarak rastgele bir teşhis ve tedavi uygulanamaz. Adil Maviş kendi geliştirdiği ve kişinin içsel dinamiklerini en üst düzeyde kullanılabilmesine dayalı koçluk ve ferdi danışmanlık hizmeti vermektedir. Bu bağlamda alacağınız hizmet teşhis ve tedavi kapsamında değildir.
