Depresyon çocuk ve ergenlerde görülen bir hastalık mıdır?
Maalesef bu sorunun yanıtı evet. Çok uzun vakitler psikiyatri etrafları çocuklarda depresyonun görülmediğini öne sürse de son 30 yıllık çalışmalar bu bahiste hem fikirdir. “Çocuk” ve “Depresyon” sözcükleri yan yana gelmesi hiç yakışmıyor. Bilimsel çalışmalar çocuk ve ergenlik devirlerinde bu hastalığın görülebildiği kesin olarak gösterilmiştir.
Her mutsuz çocuk depresyonda mıdır?
Tabi bu türlü bir genelleme yapmak mümkün değildir. Mutsuzlukta başka hisler üzere çocuğun hayatında yaşadığı olağan bir histir. Depresyon ya da psikiyatride ki ismiyle “Major Depresyon” ise kişinin hayatını derinden etkileyen mutsuzluğun yanında bir çok fizikî ve ruhsal sorunu beraberinde getiren önemli bir hastalıktır.
Çocuk ve ergenlerde depresyon ne sıklıkta görülür?
Yapılan toplumsal çalışmalar çocuklarda %1-3 ortasında, ergenlerde % 7-8 oranında görüldüğü bildirilmektedir. Bayanlarda erkeklere oranla daha fazla görülürken çocuklarda bu oran her iki cinsiyette eşittir. Lakin depresyonda ki çocuk ve ergenlerin yaklaşık %60’ı tedavi almamaktadır.
Çocuk ve ergenlerde depresyon belirtileri nelerdir?
Çocuklar ile ergenlerin hayat tecrübeleri erişkinlerde daha az oldukları için ve hislerini sözel olarak anlatmakta zahmet çektiklerinden depresyonu söz etmekten çok davranışları ile gösterirler. 8 Yaşında bir çocuğun “kendimi çok mutsuz hissediyorum artık eski neşem kalmadı” biçiminde kelamları pek kullandıkları görülmez. Bu nedenledir ki çocuklarda depresyon erişkinlerden farklılıklar gösterir. Artık belirtilere kısaca bakalım
Mutsuzluk ve kendini boşlukta hissetme: Depresyonun en temel belirtisi mutsuzluktur. Erişkinlerde mutsuzluk hissetmeden depresyon tanısı konulmaz. Fakat biraz evvel anlattığım üzere çocuklarda mutsuzluk tabirden çok davranışlarla ilgilidir. Hiçbir şeyden mutlu olmama, daima mızmızlık ve yakınma, az gülüp çok ağlama, oyunlara ve oyuncağa ilgisizlik üzere yakınmalar bize çocukta ki mutsuzluğu gösterebilir. Ergenlik devrinde ise sözel sözler öne çıkar. “keşke doğmasaydım, ölsem daha güzel, her şeyden nefret ediyorum” üzere telaffuzlar sıklıkla gözlenir. Bazen de bilhassa ergenlik devrinde mutsuzluğun yerini boşluk duygusu alır. “içim bomboş, kendimi bir hiç üzere hissediyorum, ömür çok boş” üzere yakınmalar kulağımıza gelir.
Değersizlik, kendine inançta azalma ve suçluluk hisleri: Depresyonda ki ergenlerde sıklıkla karamsarlık, sevilip sevilmediğinden kuşku, gelecekten yana ümitsizlik sık görülür. Bu değersizlik hisleri vakitle kendine inançta azalmaya neden olur.
Anne baba ile tartışma ve aile içi alakaların bozulması: Tutturma âlâ berbat her çocukta gözlemlenir lakin depresyonu olan çocuk hedefsizce tutturur. İstediği obje değerli değildir. Burda hedef üzüm yemek değil bağcıyı dövmektir. Bir öbür konu ise evvelce olmadığı halde kurallara uyumsuzluk gelişmesidir.
Öfke patlamaları ve sonluluk: Sinirlilik ve öfke patlamaları sağlıklı ruh sıhhatine sahip çocuk ve ergenlerde çoklukla görülmez. Depresyonda olan çocuk ve ergenler ise eskisinde daha sonlu olduklarını farkına varabilir. Bu durum anne baba ile tartışmaya hatta etrafa ziyan vermeye kadar gidebilir. Bilhassa ergenlik devrinde öfke patlamaları sırasında cama yahut duvara yumruk atıp acil servise bile gidebilirler.
Bedensel yakınmalar: Sık baş ağrısı, karın ağrıları, ve yorgunluk üzere fizikî belirtiler çokça gözlenir.
İştah ve yeme problemleri: Tıpkı erişkinlerde olduğu için çocuk ve ergenlerde de yeme ve iştah bozulur. Kilo kaybı sık olmasa da beklenene kilonun alınamaması da sorunu gösterebilir. Fakat kimi çocuk ve ergenlerde de garip bir biçimde iştah artışı gözlenir. Ergenlik periyodunda ki bilhassa kızlarda tatlıya çok düşkünlük görülebilir.
Uyku Problemleri: Nasıl ki vücut sıhhati ile alakalı bir sorun olduğunda ateş çıkarsa, ruh sağlığımızda bir sorun olduğunda uyku sistemimiz bozulur. Depresyonda ki ergenlerde de birinci belirtilerden biri uyku sıkıntılarıdır. Birden fazla ergende uykuya dalmakta zahmet, sık sık uyanma, sabah çok erken saatte ahenge, yalnız yatamama ve olağandan fazla uyku görülebilir.
Ölüm yahut intihar kanılar: Bu nokta sahiden alarmların çalmasına neden olabilecek seviyede mühimdir. Birden fazla çocuk intihardan bahsetmese de ölmek istediğini belirtir yahut keşke “hiç doğmasaydım, ölsem de kurtulsam” halinde sözlerle karşımıza gelebilir. Aileler şunu çok yeterli bilmelidir ki mevtten yahut intihardan bahseden çocuk ve ergeni asla hafife almamalı kesinlikle bu fikri sorgulanmalıdır.
Alınganlıkta artış: Özellikle ergenlik çağında görülen depresyonda alınganlık çizgi safhadadır. Annenin her söylediğine karşı agresif davranışlar, etrafla ilgili arbedeler bu devirde sık gözlenir.
Sosyal bağlarda bozulma: Depresyonda ki çocukların mutsuzluk sonluluk ve alınganlık durumu arkadaş alakalarına yansır. Arkadaş ortamında kaçınma, sıklıkla yalnız başına vakit geçirme, arkadaş ortamına girememe üzere sıkıntılar gözlenir.
Dikkat ve konsantrasyon zahmetleri: Çocukluk çağı depresyonunda en önemli sıkıntılardan biri de dikkati toplamak ve sürdürmekte ki sorunlardır. Hatta birden fazla aile çocuğunun derslerinde ki düşme ile doktora başvurur. Bazen de Dikkat eksikliği hiperaktivite (DEHB) yanlış tanısı konarak bu çocuklara dikkat artırıcı ilaçlar başlanır. Ne yazık ki bu ilaçlar durumu daha makus hale getirirler.
Depresyonun nedenleri nelerdir?
Pek çok psikiyatrik hastalık üzere depresyonunda tam nedeni bilinmemektedir. Lakin son yıllarda yapılan çalışmalar biyolojik faktörlerle birlikte yaşanılan olumsuz hayat olaylarının birleşimidir. Tek bir neden bulmak muhtemel olmasa da genetik olarak depresyona yatkınlık nedenlerin en önde geleni üzere durmaktadır.
Depresyonda aileler neler yapmalıdır?
Ailelerimizin bu hastalık karşısında neler yapması gerektiğini kısaca özetlemek gerekirse;
-Öncelikle çocuğunuzun depresyonda olduğunu düşünüyorsanız kesinlikle vakit kaybetmeden bir çocuk psikiyatri uzmanına başvurun.
-Çocuğunuz depresyonda iken eskisinden daha anlayışlı olun
-Mümkün olduğunca tartışmaya girmekten ya da onu ikna etmekten kaçının
-Nasihatı azaltın
-Çocuğunuzun öğretmenini bu hususta bilgilendirin ve öğretmenle daha sık görüşün
-Çocuğunuzu ve kendinizi asla suçlamayın tahlil odaklı olun
Çocuk ve ergenlerde depresyon tedavisi nasıl yapılır?
Öncelikle hem ailenin hem çocuğun hastalık konusunda bilgilenmesi çok değerlidir. Akabinde tetikleyici faktörler göz önüne alınarak yapılabilecekler değerlendirilmelidir. Çeşitli terapi formülleri ve ilaç tedavisi hastanın ve hastalığın durumuna nazaran seçilebilir.
