CEYLAN SAĞLAM
33 yıl evvel bugün, 48 bin maden personeli Zonguldak’tan Ankara’ya hakikat Büyük Madenci Yürüyüşü’nü başlattı… 33 yıl sonra bugün Aydın’ın Çine ilçesindeki kuvars madeninde çalışan personeller, silikozis hastalığı ile gayret ediyor. Çine Hayat Platformu’nun kurucularından Ahmet Uslu, “Çine’de 26 maden şirketi var, toplam 6 bin 500 emekçi var şu anda. Bana nazaran 6 bin 500 emekçiye şayet bir sıhhat taraması yapılırsa tahminen yeni gelen emekçilerde olmayabilir ancak bir yıl çalışan emekçiler dahil olmak üzere personellerin tamamında silikozis hastalığı var. 40 yıldır silikozis var Çine’de. Yabanî bir madencilik yapılıyor. Orta çağ karanlığında bir madencilik… Bence Türkiye’de de bu türlü lakin Çine, bizim gözümüzün önünde olduğu için Çine nitekim bunu yaşıyor” diye konuştu. Uslu ayrıyeten, “Birkaç personel var emekli olan. Onlar da hasta olmuşlarda hastalığını 20’inci yılında emekli olurken bulmuş, emekli de olabilmiş; kurtarabilmiş kendisini. Emekli olmayan, çok sayıda genç emekçi öldü zaten” dedi.
30 Kasım 1990 günü toplu iş kontratı görüşmelerinde muahede sağlanamaması üzerine, Türkiye Taşkömürü Kurumu (TTK) ve Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğünde (MTA) çalışan 48 bin madenci; bildirilerinde “12 Eylül kanunları ile bizi bugüne kadar oyaladılar ve bizi greve zorladılar…” diyerek iş yerlerine “Bu iş yerinde grev vardır” pankartını asmıştı. 4 Ocak 1991 günü Ankara’ya hakikat yola koyulan maden personellerinin yürüyüşünün üzerinden 33 yıl geçti.
Türkiye’de 13 Mayıs 2014 tarihinde Soma’da, 28 Ekim 2014 tarihinde Ermenek’te, 14 Ekim 2022 tarihinde Bartın’ın Amasra ilçesinde, 13 Eylül 2023 tarihinde Zonguldak’ta meydana gelen maden faciaları, yaşanan iş katliamlarından yalnızca kimileri.
Madencilik dalında katliamlar olduğu kadar meslek hastalıkları da ön plana çıkıyor. 2022 yılında SGK’nın meslek hastalığına ait yayınlandığı raporda kömür ocakları da dahil olmak üzere madencilik bölümünde yıl içinde yalnızca 53 kişi meslek hastalığına yakalandığını kaydetti.
Aydın’ın Çine ilçesinde bulunan; camın hammaddesi olan kuvarsın çıkarıldığı maden ocaklarında çalışan personellerin birçoklarının silikozis hastalığına yakalandığını bildiren Çine Ömür Platformu kurucularından Ahmet Uslu, Çine’deki maden ocaklarında çalışan emekçilerin yaşadığı zorluğu ANKA Haber Ajansı’na anlattı.
Ahmet Uslu, Çine’deki silikozis hastalığının 40 yıldır var olduğunu belirterek ilçede bulunan 26 maden şirketinde çalışan 6 bin 500 personelde silikozis hastalığının olabileceğini söyledi.
“ÖLÜM İLE SONUÇLANIYOR, BU HASTALIK”
Uslu, ANKA Haber Ajansı’nın sorularını yanıtladı ve şunları söyledi:
“Ben 1992 yılında çabaya etraf uğraşı olarak başladım lakin 1999 yılına geldiğimizde personel vefatlarına şahit olmaya başladım. Bilhassa bir yıl içinde 7 tane emekçi ölmüştü. Bunların da madende çalışan çalışanlar olmasıyla birinci kez silikozis hastalığını duydum. Silikozis hastalığı kuvars madeninde çalışan çalışanlarda daha fazla görülüyor. Kuvars madeninde daha süratli ve ağır geçirdiklerini şahit oldum. Kuvarsta cam madeninde kullanılan bir hammadde. Hasebiyle o toz, ciğerde de kristalleşme ile cam hususuna dönüştüğü için buna yakalanan personel evvel koah üzere teneffüs hastalığına yakalanıyor. Bedende tartı başlıyor, ayakları tutmuyor. Yolda yürüyemiyor, merdiven çıkamıyor. Biz emekçilere o vakit silikozise yakalanan emekçilere dikkatimize aldık ve çaba tarafımızı biraz daha oraya döndürdük.
Zaten etraf çabası, emek uğraşı ile birleştirilmeli Türkiye’de. Zira bunun en canlı yaşanan pratiği Çine’de yaşanıyor. Etraf kirliliği yalnızca doğayı değil; evvel içindeki emekçilere darbe vurduğunu gördük. Vefat ile sonuçlanıyor bu hastalık.
“ÇİNE’DE 40 YILDIR SİLİKOZİS VAR”
Burada meslek hastalığına yakalanan çalışanlarda yüzde 40 oranı üzerinde raporu olan emekçilere denk gelmedik. Aslında işyeri tabibi, daima altı ayda bir çalışanların ciğer sinemalarını çekiyormuş. Çektiği için yüzde 15, yüzde 20 oranı gördüğü personelleri işten çıkarıyor. İlerlemeden çıkarıyor. Yarı insan olarak çıkıyor artık oradan. Yarı meyyit… Yaşayan meyyit halinde çalışanları işi bıraktırılıyor. Emekçilerin kimilerini beşer ona bin lira tazminat ödeyerek çıkarıyorlar. Kimilerini da ‘Arkadaşın gözlüğünü çalmışsın, sigara içmişsin’ diyerek işten çıkartılan personeller var. Onları da hastaneye yönlendirdiğimizde silikozis çıkıyor.
Çine’de 26 maden şirketi var, 26 bin maden şirketinde toplam 6 bin 500 personel var şu anda. Bana nazaran 6 bin 500 emekçiye şayet bir sıhhat taraması yapılırsa tahminen yeni gelen emekçilerde olmayabilir lakin bir yıl çalışan emekçiler dahil olmak üzere emekçilerin tamamında silikozis hastalığı var. Yoksa bile silikozis adayı… Çine’de madenlerin tarihi 40 yıl. Değirmenlerin kurulması, işletmelerin çağdaşlaşmasıyla kitlesel personeller ile çalıştırılması 40 yıl. 40 yıldır silikozis var Çine’de.
“VAHŞİ BİR MADENCİLİK YAPILIYOR. ORTA ÇAĞ KARANLIĞINDA BİR MADENCILİK”
Silikozis hastalığına sahip olan çalışanların ömür gayretine ait ise Uslu, şunları söyledi:
“Meslek hastalığı ile uğraş eden çalışanlar, çok makus durumda. Şayet annesinde babasında mal varlığı varsa, yakın akrabasında maddi durumu âlâ olanlar biraz daha düzgün diyelim başkalarına nazaran. Fakat anne babasının geliri olmayanlar, ailesinde bir varlığı olmayanların durumu çok makus. Birden fazla defa bizlerin yardımıyla, dayanağı ile hastaneye ulaşabiliyorlar. Biz kaç adedine yardımcı olabiliriz? Çine’de şu anda çok sayıda silikozis hastası var, konutlarda yatıyor. İnsan içine çıkamıyor. Hatta endişeden birden fazla bizleri bile kabul etmiyor. Zira, çocuğunu işe girmiş ya da kızını işe girmiş, ‘Ben size konuşursam çocuğumu işten atarlar’ diyor. Bir biçimde madene bağımlı yaşıyor.
Vahşi bir madencilik yapılıyor. Orta Çağ karanlığında bir madencilik… Bence Türkiye’de de bu türlü fakat Çine, bizim gözümüzün önünde olduğu için Çine hakikaten bunu yaşıyor.”
“GEÇ GELEN ADALETTEN NE BEKLERSİNİZ? BUNLAR MEZARDA MI DAVA KAZANACAKLAR”
Meslek hastalığına yakalanan lakin SGK’ya bildirmeyen çok sayıda emekçi olduğunu söyleyen Uslu, şunları söyledi:
“Patron işten çıkardığı kimi personellere, ‘Senin ciğerin hasta varsa işe gönderecek çocuğun gönder. Pırıl pırıl bir ciğerle başlayalım biz’ diyor. Çocuğunu işe alıyor. Bu emekçiyi de bir halde susturuyor. Alırsa da biraz yardım alıyor. Çay, şeker alıyor oradan. Ölen personellerin birçoklarının ailesini de parayla susturdular. Kimilerine ‘ev alacağız’ dediler. Konut almadılar, o denli bir şey de görmüyoruz burada. Çalışanların birçok da dava açmak istemiyor. Dava açan az sayıda emekçi var. Onların da mahkeme süreçleri dört yılı geçti. Geç gelen adaletten ne beklersiniz? Bunlar mezarda mı dava kazanacaklar.”
“EMEKLİ OLMAYAN, ÇOK SAYIDA GENÇ EMEKÇİ ÖLDÜ”
Uslu, maden emekçisinin emekli olamadan hayatını kaybettiğini belirterek şunları söyledi:
“Tarımdan para kazanamayan köylüler, fakirleşiyor. Daha sonra madenin kucağına gitmek zorunda kalıyor. Bunu Soma’da da gördük. Soma evvelden tütüncüydü, Çine’de tütüncüydü. Tütünü yasakladılar, yok ettiler. Daha sonra pamuğu yasakladılar bizim burada. Daha sonra çiftçi ziyan ettirilmeye başlandı. Ziyan eden emekçi toprağını satıp madene gitti. ‘Oradan emekli olurum’ umuduyla gitti. Sigorta gösteriyorlar madende lakin biz emekli olan maden personeline de pek rast gelmiyoruz burada. Birkaç emekçi var emekli olan. Onlar da hasta olmuşlarda hastalığını 20’inci yılında emekli olurken bulmuş, emekli de olabilmiş; kurtarabilmiş kendisini. Emekli olmayan, çok sayıda genç emekçi öldü esasen. Hakkı Tosun diye bir personel öldü, 35 yaşındaydı. Yani, emekli olma talihi da yok. Aslında 7 yıl çalışan maden çalışanı ileri boyutta silikozis hastalığına yakalanıyor. Emekli olmak için en az 20 yıl çalışmak gerekiyor. 20 yıl boyunca çalışabilen maden çalışanı çok az.”
“DOĞRUYU ÖĞRENMEK İSTİYORLARSA SEYYAR BİR ARAÇLA GELSİNLER, ÇİNE’DEKİ MADEN ÇALIŞANLARININ TAMAMINI SIHHAT TARAMASINDAN GEÇİRSİNLER”
Meslek hastalığının Türkiye’de görünür olup olmadığı sorusuna ise Uslu, şu cevabı verdi:
“Devlet, meslek hastalığını görünür kılmak istemiyor. Olan sayıyı düşük göstererek, Avrupa standartlarında madencilik yapıldığını savunuyor. Esasen bu maden işverenlerinin ağzı. Devletin ağzı ile maden işverenlerinin ağzı tıpkı. Meğer gelsinler Çine’de çok sayıda meslek hastası göstereyim. Gelsinler sıhhat taramasından geçirsinler. Maden ocaklarının bulunduğu köylerden, maden şirketlerinin bulunduğu köylerde yüzlerce var hasta. Hiçbir şey doğruyu yansıtmıyor. Doğruyu öğrenmek istiyorlarsa seyyar bir araçla gelsinler, Çine’deki maden çalışanlarının tamamını sıhhat taramasından geçirsinler. Sayıyı görelim o vakit.”
“MADEN İŞVERENLERİ İLE BİRLİKTE TIPKI SOFRADAN BESLENSEYDİ MUHAKKAK CAN ATALAY CEZAEVİNDE DEĞİLDİ”
Uslu, cezaevindeki Milletvekili Can Atalay ile ilgili olarak da şunları söyledi:
“Burada fabrikalarda toz çıktığını devlet çok yeterli biliyor. Devletin valisi de bu yoldan geçiyor, milletvekilleri de geçiyor, hatta giriyorlar içeride maden işverenlerinin yemeklerini yiyorlar. Onlar bizden daha uygun görüyorlar buradaki tozu. Lakin görmek istemiyorlar. Zira sermaye, rant uğruna gözünü yummuş. Bu sistem, karanlıktan beslenenlerin işine yarıyor maalesef. Bunlara da karşı gelen insanları da terörist derler, anarşist derler… Toplum dışına itmeye, izole etmeye yönelik bir çalışması da var devletin. Bugün bu tip insanların yeri cezaevi. Can Atalay Soma’da maden çalışanlarının avukatıydı. Tahminen onların avukatı olmasaydı bugün cezaevinde olmayacaktı. O da maden işverenleri ile birlikte tıpkı sofradan beslenseydi muhakkak Can Atalay cezaevinde değildi.”
