İslam Dünyası nezdinde çok kıymetli olan cami 5. Makam olarak anılır. Müslümanlar için en değerli 5 ibadethane, Mekke’de Kabe, Medine’de Mescid-i Nebevi, Kudüs’te Mescid-i Aksa, Şam’da Emevi Ulu Cami ve Bursa’da Bursa Ulu Camii’dir.
Burada yapılan ibadetlerin daha faziletli, edilen duaların Allah katında kabul edileceği inancı hakimdir. Bursa Ulu Camii hakkında halk ortasında bilinen en önemli bilgi, burada kılınan 5 vakit namazın 1 vaktinde Hızır (a.s) gelip namaz kılmasıdır.
Bursa Ulu Cami Bursa’nın Osmangazi ilçesinde olup toplu taşıma ve ulaşım olarak epey merkezi bir pozisyondadır. Etrafı cami kadar değerli tarihi çarşı ve farklı mescitlerle doludur.
BURSA ULU CAMİ TARİHÇESİ
Osmanlının giderek güçlendiği yıllarda I. Murat’ın 1389 Kosova Meydan Savaşında şehit edilmesinin akabinde tahta oğlu I. Beyazıd geçmiştir. Tahta geçmesinin akabinde Anadolu Türk birliğini sağlamaya çalışırken tıpkı vakitte Batı’da haçlılarla çabası devam ediyordu.
Batı, Türklerin Balkanlardaki süratli ilerlemesinden rahatsız oluyor ve pürüz olmak için yeni planlar yapıyordu. Haçlılar bu planları yaparken, Beyazıt Anadolu Türk Beylikleriyle çaba içindeydi. İşte tam o sırada Osmanlının kırılma noktalarından biri olarak kabul edilen Niğbolu Savaşı meydana geldi.
Sultan Beyazıt’ın içinde bulunduğu sıkıntı savaş zaferle sonuçlanır ise Allah’a şükrünü göstermek için 20 cami yaptıracağını söyler ve zafer Yıldırım Beyazıt’a nasip olur.
Çok çetin ve güçlü bir savaşın akabinde Osmanlı zaferiyle sonuçlanmış olsa bile çok önemli kayıplar olmuş ve Osmanlı mali açıdan çetin bir sürece girmiştir. Bundan ötürü 20 farklı yerde cami yaptıracak gücü olmayan Beyazıt hocalarıyla istişare ederek bu durumun altından nasıl kalkacağını danışır. Devrin alimlerinde Buyruk Sultan Hazretleri, Beyazıt’a Bursa’da 20 kubbeli bir cami yaptırmasını tavsiye eder. Bunun üzerine cami, medrese, hamam ve çarşılardan oluşan bir külliye inşaatına başlanır. Mimarları konusunda net bir bilgi olmasa da Ali Neccâr ya da Hacı İvaz Paşa olduğu tartışmalı bilgiler ortasındadır. 1396-1399 tarihlerinde tamamlanan Bursa Ulu Cami Osmanlı geleneği üzeri cuma namazını takiben açılır. Bu üzere değerli külliyelerin açılışı periyodun kıymetli alimleri tarafından gerçekleşir.
Tüm cemaat Buyruk Sultan Hazretlerinin hutbe okumasını beklerken, Buyruk Sultan cami inşası sırasında emekçilere ekmek dağıtarak tanınan Somuncu Babayı işaret eder. Somuncu Baba aslında Pir Hamidi Veli Hazretleridir ve hutbeye çıkıp Fatiha mühletinin 7 farklı tefsirini yaptığınde herkes onun aslında ne kadar mübarek bir alim olduğunu anlayarak hürmet etmiştir. İfşa olduğu yerde durmak istemeyen Pir Hamidi Veli Hazretleri o günden sonra Bursa’yı terk ederek ilmini farklı yerlerde yaymaya devam etmiştir.
Ulu Mescidinin birinci imamı, Mevlid- Şerif’in müellifi Süleyman Çelebi, birinci müezzini ise Aziz Mahmut Hüdayi Hazretlerinin hocası Üftade Hazretleridir.
HÜSNÜ SINIR SERGİSİ
Sanat kıymeti açısından bakılırsa cami tam bir hüsnü çizgi sergisidir. Caminin içi büsbütün çizgi yazılarıyla doludur. Farklı evrelerde o periyodun kıymetli hattatları tarafından ayet-i kerimelerle bezenmiştir. Ayasofya, Hırka-ı Şerif ve birçok kıymetli yerlerde yapıtı olan Kazasker Mustafa İzzet Efendi Bursa Ulu Cami’nin en kıymetli hattatlarındandır.
Süleymaniye Mescidinde bulunan sınır yazılarının onarımını yapan, tıpkı vakitte Sultan Abdülmecid’in sınır hocası olan Abdülfettah Efendi de Ulu Cami’ye eser bırakmıştır.
Mihrabın çabucak sol tarafında müsenna ile yazılan الله levhası ve levhanın yanında da yazıyı yazdığı kalemi bulunmaktadır. Bu levha hattatın en değerli yapıtlarındandır.
Ulu Cami’de yazıları bulunan öbür kıymetli hattatlar Sami Efendi ve Mehmet Şefik Bey’dir.
DÖNEMİM ÖTESİNDE ULU CAMİNİN MİNBERİ
Abanoz ağacından kündekari ahşap sanatıyla yapılan minber, devrinin çok ötesinde bir şaheserdir. Kündekari sanatı, bir yapıtı ortaya çıkarırken hiçbir çivi, yapışkan vs üzere eserler kullanmadan ahşabı tek başına ekleme ve birbirine geçirme prosedürüyle eser ortaya çıkarmaktır. Bu minber yapılırken Kuran-ı Kerim’de geçen ayet sayısınca 6666 adet ahşap modül kullanılarak yapılmıştır.
Bundan da daha dikkat çeken bir durum vardır ki oda minberin üzerine kazınan güneş sistemidir. Minberin doğu yüzüne güneş sistemi ve gezegenleri kabartmalarla işlenirken batı yüzüne galaksi ve yıldız sistemi işlenmiştir. Günümüzden 600 yıl evvel yapılan bu eser Osmanlı’nın bilimde ne derece ileri bir medeniyet olduğunun delilidir. Bu şaheserin ustası ise el-Hac Muhammed bin Abdülaziz ed-Devvaki’dir.
KABE ÖRTÜSÜ
Yavuz Sultan Selim’in Mısır Seferi sonucu halifeliğin Osmanlı Devletine geçmesinin akabinde kutsal emanetler Topkapı Sarayı’na getirilmiştir. Kutsal emanetlerinden biri olan Kabe örtüsünü Bursa Ulu Cami’ye atfetmiştir. Yavuz Sultan Selim’in Bursa’ya emaneti olan Kabe örtüsü o günden beridir Bursa Ulu Mescidinde durmaktadır.
