Latin Amerika, 2023’de devlet başkanlığı seçimlerinde sol ve sağ partilerin zaferinin yanı sıra Brezilya’da çok sağcı Jair Bolsonaro yanlılarının Kongre Sarayı baskınına sahne oldu.
Arjantin’de ve Ekvador’da yapılan seçimlerde sağ iktidarlar, sol partilere “büyük” üstünlük sağlarken Orta Amerika ülkesi Guatemala’da ise sol parti adayı sağ adaya önemli fark atarak seçimden galip ayrıldı.
Güney Amerika’nın en büyük ülkesi Brezilya’da, Bolsonaro yanlılarının, evvel Kongre Sarayı akabinde Başkanlık Sarayı ile Federal Yüksek Mahkeme binasına saldırması dünyada büyük ses getirdi.
Kolombiya hükümeti ile ülkedeki en büyük silahlı isyancı örgüt Ulusal Kurtuluş Ordusu (ELN) ortasında Küba’da başlayan uzun soluklu görüşmeler, “6 aylık süreksiz ateşkes anlaşması” imzalanarak sona erdi.
Venezuela halkı, 3 Aralık’ta düzenlenen referandumda yüzde 96 evet oyu vererek komşu ülke Guyana ile ihtilaflı olunan Esequibo bölgesine ait hükümete “tam” takviye verdi.
İsrail’in Gazze’de devam eden hücumlarına reaksiyon gösteren Kolombiya, Şili ve Honduras, Tel Aviv büyükelçilerini “istişare” için ülkeye geri çağırırken Bolivya ise İsrail ile diplomatik alakalarını büsbütün kesti.
Brezilya
Ülkede, 8 Ocak’ta Bolsonaro destekçisi yüzlerce kişinin Ulusal Kongre, Başkanlık Sarayı ve Federal Yüksek Mahkeme binasını basmasının akabinde destek gruplarla harekete geçen polis, 1500 kişiyi gözaltına aldı, bir sonraki gün de olayları büsbütün denetim altına aldı.
Yüksek Mahkeme, olaylardan sorumlu gördüğü Brasilia Federal Bölgesi Valisi’ni 9 Ocak’ta “90 gün süreyle” misyondan aldı.
Brezilya Devlet Lideri Luiz Inacio Lula da Silva da 22 Ocak’ta Kongre baskınında ihmali olduğu gerekçesiyle Ordu Kumandanı General Julio Cesar de Arruda’nın vazifesine son verdi.
Yüksek Mahkeme, 14 Ocak’ta eski Devlet Lideri Bolsonaro hakkında Kongre baskınını “kışkırttığı” suçlamasıyla soruşturma başlatılmasına karar verdi.
Diğer yandan ülkenin Sao Paulo eyaletinde, şiddetli yağışların yol açtığı sel ve toprak kaymalarında şubat ayında 65 kişi öldü.
Eski Devlet Lideri Bolsonaro’nun ismi bu kere de “görevi suistimal ve medyayı berbata kullanma” davasında geçti. Mahkeme, hatalı olduğuna hükmettiği Bolsonaro’ya 30 Haziran’da 8 yıl siyasi yasak getirdi.
Brezilya’nın Rio de Janeiro kenti, Sao Paulo ve Bahia eyaletlerinde polisin uyuşturucu çetelerine düzenlediği baskınlarda 2 Ağustos’ta 43 kişi öldü.
Ülkenin güney bölgesinde 6-14 Eylül tarihlerinde tesirli olan tropikal kasırgada 48 kişi hayatını kaybetti.
Brezilya hükümeti, 6 Eylül’deki açıklamasında, Amazon yağmur ormanlarındaki ormansızlaşma oranının, ağustosta üçte iki oranında azaldığını bildirdi.
Brezilya, ihtilaflı Esequibo bölgesini topraklarına katma planları yapan Venezuela sonuna 7 Aralık’ta asker konuşlandırdı.
Kolombiya
Ülkede, 1 Mayıs’ta içindeki 7 bireyle kaybolan ve 17 Mayıs’ta enkazı bulunan küçük uçaktaki 4 çocuğun sağ bulunduğu 10 Haziran’da resmen teyit edildi.
Kolombiya hükümeti ile ELN ortasında, uzun mühlet devam eden barış müzakereleri, 9 Haziran’da Küba’da, “6 aylık süreksiz ateşkes anlaşması” imzalanarak tamamlandı.
Kolombiyalı ünlü ressam ve heykeltıraş Fernando Botero, 15 Eylül’de 91 yaşındayken Monako Prensliği’ndeki konutunda hayatını kaybetti.
Kolombiya Dışişleri Bakanı Alvaro Leyva, İsrail’in Bogota Büyükelçisi Gali Dagan’ın Cumhurbaşkanı Gustavo Petro’ya “saygısızlık” yaptığını belirterek 16 Ekim’de ülkeyi terk etmesi davetinde bulundu.
Cumhurbaşkanı Petro, 16 Ekim’de İsrail’in Kolombiya’ya güvenlik materyalleri ihracatını durdurma kararının akabinde “İsrail ile dış münasebetleri askıya alma” kararı aldı.
Petro, İsrail’in ve Filistin’in Bogota büyükelçilikleriyle görüşmesinin akabinde Ramallah’ta büyükelçilik açacağını 20 Ekim’de duyurdu.
Kolombiya, İsrail’in Gazze’de devam eden hücumları nedeniyle Tel Aviv Büyükelçisi’ni istişarelerde bulunmak emeliyle 1 Kasım’da geri çağırdı.
İngiltere Premier Lig gruplarından Liverpool’da forma giyen futbolcu Luis Diaz’ın, silahlı isyancı örgüt ELN tarafından 28 Ekim’de kaçırılan babası Luis Manuel Diaz, 9 Kasım’da hür bırakıldı.
Petro, İsrail ordusunun Gazze’deki Şifa Hastanesine saldırısına reaksiyon göstererek saldırıyı düzenleyenleri 10 Kasım’da “soykırımcı” olarak nitelendirdi.
Cumhurbaşkanı Petro, 13 Kasım’da yaptığı açıklamada, Filistin’in tam bağımsız bir devlet olarak tanınması için Birleşmiş Milletler’e (BM) teklif sunacaklarını duyurdu.
Sosyal medya hesabı X’teki paylaşımlarıyla Filistin’e sık sık takviye açıklamasında bulunan Petro, İngiliz müzisyen ve bestekar George Roger Waters ile 8 Aralık’ta dev “Filistin” bayrağı açtı.
Meksika
Meksika’da, 2 Ocak’ta bir hapishanede çıkan isyan ve çatışmada 19 mahkum hayatını kaybetti.
“El Chapo” lakaplı uyuşturucu baronu Joaquin Guzman’ın oğullarından Ovidio Guzman Lopez’in 6 Ocak’ta gözaltına alınması üzerine çıkan çatışmalarda 10’u asker 29 kişi öldü.
Meksika’nın ABD hududuna yakın bölgedeki göçmen merkezinde 28 Mart’ta çıkan yangında 39 kişi hayatını kaybetti.
Ülkede, nisan-temmuz aylarında kavurucu sıcaklar nedeniyle 249 kişi öldü.
Meksika’da, 2024’de yapılacak devlet lideri seçimlerinde iktidar partisinin adayının, eski Meksiko Belediye Lideri solcu Claudia Sheinbaum’un olduğu 7 Eylül’de belirli oldu.
“El Chapo” lakaplı uyuşturucu baronun oğullarından Ovidio Guzman Lopez, 16 Eylül’de ABD’ye teslim edildi.
Meksika’nın güneyindeki kıyı kenti Acapulco’da karaya vuran Otis Kasırgası nedeniyle 25 Ekim’de 48 kişi ömrünü yitirdi.
Venezuela
Eski Ulusal Meclis Lideri (AN) muhalif başkan Juan Guaido, memleketler arası konferansa katılmak için gittiği Kolombiya’dan 25 Nisan’da hudut dışı edildi.
Venezuela’da başsavcılık, ABD’de yaşayan Guaido hakkında 6 Ekim’de “yakalama kararı” çıkartıldığını duyurdu.
Venezuela Devlet Lideri Nicolas Maduro, 10 Ekim’deki açıklamasında, Gazze’de ayrım gözetmeksin sivillerin yaşadığı binaların bombalandığını belirterek İsrail’i Filistin halkına karşı “soykırım” yapmakla suçladı.
Venezuela hükümeti ile muhalefet ortasında, 18 Ekim’de diyaloğun tekrar başlamasının akabinde taraflar, seçimlerin 2024’ün birinci yarısında yapılması konusunda mutabakata vardı.
Muhalefet partilerince yapılan ön seçimlerde, adaylık yarışını eski milletvekili Maria Corina Machado’nun kazandığı 27 Ekim’de açıklandı.
Venezuela halkı, 3 Aralık’ta düzenlenen referandumda yüzde 96 evet oyu vererek komşu ülke Guyana ile ihtilaflı olunan Esequibo bölgesine ait hükümete “tam” takviye verdi. Maduro, 6 Aralık’ta komşu ülke Guyana ile ihtilaflı olunan Esequibo bölgesini Venezuela’nın yeni haritasına dahil etti.
Venezuela Devlet Lideri Maduro ve Guyana Devlet Lideri Irfaan Ali, Esequibo problemini “yüz yüze” konuşmak için 14 Aralık’ta bir ortaya geldi ve “güç kullanmama” konusunda anlaştı.
Venezuela, Guyana’ya askeri gemi gönderen İngiltere’ye “sert” reaksiyon gösterdi. Maduro, 28 Aralık’ta orduya “kapsamlı tatbikat yapılmasını emretti.
Arjantin
Arjantin’de, genel seçimler öncesi 14 Ağustos’ta yapılan ön seçimlerde en çok oyu çok sağcı popülist aday Javier Milei aldı. 19 Kasım’daki devlet lideri seçimini ikinci tıpta açık orta kazanan Milei, 10 Aralık’ta yemin ederek vazifesi solcu Alberto Fernandez’ten devraldı.
Ülkenin liman kenti Bahia Blanca’yı 18 Aralık’ta vuran şiddetli fırtına sonucunda 14 kişi hayatını kaybetti.
Ülkede yıllık enflasyon yüzde 160’ı aşarken Arjantin pesosu 13 Aralık’ta dolar karşısında yüzde 50’den fazla devalüe edildi.
Ekvador
Güney Amerika ülkesi Ekvador’da, 18 Mart’ta 6,7 büyüklüğündeki zelzelede 13 kişi hayatını kaybetti.
Ekvador’da, 27 Mart-16 Haziran’da meydana gelen toprak kaymasında 65 kişi ömrünü yitirdi.
Ülkede 20 Ağustos’ta yapılması planlanan devlet lideri seçimi öncesinde “yolsuzluğa karşı duruşuyla” tanınan lider adayı Fernando Villavicencio, silahlı taarruz sonucu 9 Ağustos’ta hayata gözlerini yumdu.
15 Ekim’de yapılan devlet başkanlığı seçimini ikinci çeşitte kazanan Daniel Noboa, yeni devlet lideri olarak 24 Kasım’da parlamentoda yemin etti.
Peru
Peru, iç işlerine müdahale ettiğini ileri sürdüğü Honduras’taki büyükelçisini 26 Ocak’ta süresiz geri çağırdı.
Peru Kongresi, polise yönelik tabirleri nedeniyle 18 Şubat’ta Kolombiya Cumhurbaşkanı Petro’yu ülkede “istenmeyen kişi” ilan etti.
Peru Cumhurbaşkanı Dina Boluarte, Meksika Devlet Lideri Andres Manuel Lopez Obrador’un, ülkesinin içişlerine müdahale ettiğini ileri sürerek 26 Şubat’ta bu ülkedeki büyükelçisini süresiz geri çekti. Kongre, ülkenin içişlerine karıştığını öne sürdüğü Lopez Obrador’un ülkede “istenmeyen kişi” ilan edilmesi kararını 23 Mayıs’ta onayladı.
Şiddetli kasırga ve sellerde mart ayında 65 kişi ömrünü yitirdi, 5 kişi kayboldu.
Peru’da Anayasa Mahkemesi, yolsuzluk ve misyonu suistimal kabahatlerinden 25 yıl mahpus cezası alan eski Devlet Lideri Alberto Fujimori’nun ivedilikle özgür bırakılmasını 6 Aralık’ta hükmetti.
Şili
Şili’nin orta ve güney bölümlerinde tesirli olan orman yangınlarında 3-5 Şubat tarihlerinde 22 kişi hayatını yitirdi.
Şili Devlet Lideri Gabriel Boric, İsrail’in Gazze’de devam eden hücumları nedeniyle Tel Aviv Büyükelçisini istişarede bulunmak emeliyle 1 Kasım’da geri çağırdı.
Ülkede iki binada çıkan yangın sonucu 8’i çocuk 14 Venezuelalı göçmen 7 Kasım’da hayatını kaybetti.
Şili’de, darbe devrinden kalma anayasanın değiştirilmesi için ikinci sefer sandık başına giden halk, bir defa daha tercihini 18 Aralık’ta “hayır”dan yana kullandı.
Paraguay
Paraguay’da, devlet başkanlığı seçimini, iktidar partisi adayı eski İktisat Bakanı Santiago Pena’nın kazandığı 1 Mayıs’ta katılaştı.
Bolivya
Bolivya’da 1967 yılında Ernesto “Che” Guevara’yı yakalayan emekli General Gary Prado Salmon, 8 Mayıs’ta 84 yaşında hayatını kaybetti.
Bolivya 31 Ekim’de, Gazze’ye yönelik devam eden hücumları nedeniyle “İsrail ile diplomatik münasebetleri kestiğini” duyurdu.
El Salvador
El Salvador Devlet Lideri Nayib Bukele, Amerika kıtasının 40 bin kapasiteli en büyük hapishanesinin açılışını 2 Şubat’ta yaptı.
Bukele, gelecek yıl yapılması planlanan genel seçimlerde, anayasal tartışmalara karşın 10 Temmuz’da Yeni Fikirler Partisi tarafından tekrar aday gösterildi.
Guatemala
Guatemala’da devlet lideri seçiminin ikinci cinsinde Ulusal Umut Partisi (UNE) başkanı Sandra Torres’e karşı yarışan sol görüşlü Bernardo Arevalo, büyük farkla 21 Ağustos’ta galip geldi.
Honduras
Çin ile egemenlik ihtilafı içindeki Tayvan’ı tanıyan az sayıdaki ülkeden Honduras, 26 Mart’ta Tayvan ile diplomatik münasebetlerini kestiğini duyurdu.
Kadınlar hapishanesinde çıkan hengamede 22 Haziran’da 46 bayan mahkum hayatını kaybetti.
Honduras, İsrail’in Gazze’de devam eden atakları nedeniyle Tel Aviv Büyükelçisini istişarede bulunmak hedefiyle 4 Kasım’da geri çağırdı.
Dominik Cumhuriyeti
Karayip ülkesi Dominik Cumhuriyeti’nde şiddetli yağışların neden olduğu sellerde 20 Kasım’da 30 kişi öldü.
Dominik Cumhuriyeti idaresi, komşu ülke Haiti ile kara, deniz ve hava hudutlarını 15 Eylül’de büsbütün kapatma kararı aldı.
Haiti
Karayip ülkesi Haiti’de, 2023’ün birinci 6 ayında 3 bin 500 kişinin cinayete kurban gittiği ve şiddet olaylarının durdurulamaz formda yükseldiği bildirildi.
Haiti’de şiddetli yağışların yol açtığı sel ve heyelanlarda 7 Haziran’da 51 kişi hayatını kaybetti.
Küba
Küba’da halk, 27 Mart’ta Ulusal Meclis üyelerini 5 yıllığına seçmek için sandık başına gitti.
Küba Devlet Lideri Miguel Diaz Canel’in konut sahipliğinde 17 Eylül’de düzenlenen ve çok sayıda devlet liderini bir ortaya getiren “G77+Çin” doruğu, yayımlanan ortak deklarasyonla sona erdi.
